info@ethnikoiphylakes.org
14
Οκτ
2
H δύναμη της αφήγησης & μία καληνύχτα με ένα παραμύθι και την φωνή του Δημήτρη Χορν (ηχητικό)
Τα παιδιά γεννιούνται χωρίς αποτυπώματα, εμπειρίες και τις προκύπτουσες νοητικές κατασκευές.
Για αυτά, οι ιστορίες είναι ένας τρόπος να κατανοήσουν τις αξίες μιας κοινωνίας, για παράδειγμα μέσα από ήρωες με ισχυρό χαρακτήρα με βασικές ηθικές αξίες των αντίστοιχων αφηγήσεων.
Μέσα από ιστορίες, τα παιδιά μπορούν να βιώσουν πώς οι φανταστικοί ήρωες ξεπερνούν δύσκολες καταστάσεις.
Η προέλευση των παραμυθιών
Όλοι γνωρίζουν ιστορίες, αλλά από πού προέρχονται; Και γιατί πολλές ιστορίες είναι ίδιες σε όλο τον κόσμο; Με την πρώτη ματιά, φαίνεται ότι ο Charles Perrault (1697) ή οι αδελφοί Grimm (1812-57), για παράδειγμα, ήταν εκείνοι που άρχισαν να λένε ιστορίες.
Ο Charles Perrault έδωσε στους επόμενους ιστορίες όπως το “Παπουτσωμένος Γάτος”, το “Η Τοσοδούλα” και την ιστορία του “Κυανοπώγων”. Η ιστορία της «Σταχτοπούτας», που συνήθως αποδίδεται στους αδελφούς Grimm, έχει επίσης τις ρίζες της στον Charles Perrault.
Οι αδελφοί Grimm ήταν γλωσσολόγοι που άφησαν πίσω τους μια συλλογή παραμυθιών από τον γερμανικό λαό. Η συλλογή της περιλαμβάνει παραμύθια όπως «Κοκκινοσκουφίτσα», «Μητέρα Χούλντα», «Ραπουνζέλ» και πολλά άλλα.
Το 1896, το διπλό άγαλμα του Jacob Grimm (1785-1863) και του Wilhelm Grimm (1786-1859) αποκαλύφθηκε στη γενέτειρά τους Hanau (Γερμανία).
Φωτογραφία: iStock
Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι λαϊκές ιστορίες είναι αναπαραγωγές προφορικών παραδόσεων. Αυτές πηγαίνουν πολύ πιο πίσω στο παρελθόν από τον Perrault ή τους αδελφούς Grimm.
Με το παγκόσμιο εμπόριο, πολλές ιστορίες έφτασαν σε μακρινές χώρες. Αυτές οι λαϊκές ιστορίες λέγονταν σε λιμάνια, αγορές και τόπους προσκυνήματος. Η Βενετία, η Νάπολη, η Γένοβα και η Σικελία ήταν σημαντικά κέντρα για ιστορίες από όλο τον κόσμο εκείνη την εποχή. Σε αυτό το μονοπάτι, για παράδειγμα, έφτασαν σε εμάς τα «Παραμύθια για χίλιες και μία νύχτες».
Λαϊκά παραμύθια – παραμύθια τέχνης
Οι μελετητές των παραμυθιών διακρίνουν μεταξύ πραγματικών λαϊκών παραμυθιών και λογοτεχνικών ή καλλιτεχνικών παραμυθιών. Τα πρώτα είναι συνήθως ανωνύμων και οι ήρωες ανίκητοι, τα δεύτερα φέρουν υπογραφή και χρονολογία.
Τα λαϊκά παραμύθια παρουσιάζονται σε ένα τυπικό ασπρόμαυρο αφηγηματικό μοτίβο. Το καλό και το κακό είναι σαφώς αναγνωρίσιμα σε αυτό. Μεταδόθηκαν προφορικά σε πολλές γενιές, αλλά δεν καταγράφηκαν μέχρι τον Μεσαίωνα. Η δυναμική και η μεταβλητότητά τους είναι επομένως απεριόριστες και, ανάλογα με την αξιακή κατασκευή της αντίστοιχης περιοχής, επισημάνθηκαν εκείνα τα μέρη της ιστορίας που αντιστοιχούσαν στο ιδανικό της αφηγηματικής κοινωνίας.
Ο κύριος χαρακτήρας των λαϊκών παραμυθιών χαρακτηρίζεται από χαρακτηριστικά όπως το θάρρος, η ομορφιά και η εξυπνάδα. Από τη φύση τους, συμβολίζουν την πίστη, την αφοσιώση και την τιμή, και αν έχουν ένα ελάττωμα από αυτή την άποψη, αυτό επιβάλλεται από τις μαγικές δυνάμεις ενός διεφθαρμένου όντος. Στα λαϊκά παραμύθια, το καλό πάντα κερδίζει στο τέλος.
Τα παραμύθια τέχνης μπορούν να αποδοθούν σε έναν συγγραφέα. Βασίζονται κυρίως σε λαϊκά παραμύθια ως προς το περιεχόμενο. Οι ιστορίες της περιέχουν τόσο το μαγικό όσο και το υπέροχο, αλλά η αφηγηματική δομή είναι διαφορετική. Ένα παράδειγμα αυτού είναι η ιστορία του «μικρού κοριτσιού με τα σπίρτα» του συγγραφέα παραμυθιών Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Αυτή η ιστορία δείχνει ένα κοινωνικο-κριτικό περιεχόμενο που δεν θα κρυβόταν στα λαϊκά παραμύθια.
Χαρακτηριστικό των λογοτεχνικών παραμυθιών είναι και η εσωτερική σύγκρουση του ήρωα. Ο κύριος χαρακτήρας συνήθως πρέπει να κάνει συνειδητά μια επιλογή μεταξύ καλού ή κακού, δηλαδή να επιλέξει ανάμεσα σε ρεαλιστικά πλεονεκτήματα ή ιδεολογικές αξίες. Στα παραμύθια τέχνης, το καλό δεν κερδίζει πάντα στο τέλος.
Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ μύθων και πραγματικότητας
Οι θρύλοι και οι μύθοι διαμορφώνονται από την πραγματικότητα της εποχής και μπορούν να αναχθούν σε ένα μέρος, όπως ο θρύλος του “Rübezahl”, που έγινε γνωστός ως το πνεύμα του βουνού των βουνών Krkonoše, από τον συγγραφέα Johann Karl August Musäus.
Ένα παραμύθι, από την άλλη, συντίθεται από στοιχεία του μαγικού και του φανταστικού, καθώς και από βασικές ιδεολογικές αξίες. Λειτουργεί επομένως ως σύνδεσμος μεταξύ ενός μυθολογικού παρελθόντος και της παρούσας πραγματικότητας, επειδή λέγονται με τρόπο προσαρμοσμένο στο περιβάλλον και τις τρέχουσες συνθήκες.
Ως εκ τούτου, δεν δόθηκαν τίτλοι σε καθαρά ενημερωτικές ιστορίες. Τέτοιες ιστορίες αντιπροσωπεύουν τις ρίζες των αξιών και των ιδεολογιών μας και αποτελούν έκφραση όλων των θεμάτων που συγκίνησαν τους ανθρώπους εκείνη την εποχή. Οι ζωές των προγόνων μας ήταν πολύ στενά συνδεδεμένες με τις ιστορίες.
Οι ιστορίες, που απεικόνιζαν τόσο το ασυνήθιστο όσο και το θεαματικό, μερικές φορές πρόσφεραν βοήθεια στους ακροατές μέσω της μαγείας που περιείχαν. Δίδαξαν στους ανθρώπους να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους. Η αφήγηση είναι η τέχνη της μετάφρασης σύνθετων ζητημάτων σε υποδειγματικές καταστάσεις.
Πολιτιστικές αξίες
Τα παιδιά γεννιούνται χωρίς αποτυπώματα, εμπειρίες και τις προκύπτουσες νοητικές κατασκευές. Για αυτά, οι ιστορίες είναι ένας τρόπος να κατανοήσουν τις αξίες μιας κοινωνίας, για παράδειγμα μέσα από ήρωες με ισχυρό χαρακτήρα με βασικές ηθικές αξίες των αντίστοιχων αφηγήσεων. Μέσα από τέτοιες ιστορίες, τους επιτρέπεται να βιώσουν πώς οι φανταστικοί ήρωες ξεπερνούν δύσκολες καταστάσεις.
Οι τρέχουσες κατασκευές της δικής μας κοινωνίας είναι εξίσου μέρος αυτών των ιστοριών με την κατασκευή ξένων πολιτισμών. Πολλά έθιμα και εμπειρίες ζωής παρουσιάζονται και εξηγούνται σε ιστορίες. Με τη βοήθεια ιστοριών, τα μικρά μαθαίνουν επίσης τι συνέπειες θα μπορούσαν να τους συμβούν εάν δεν τηρούν τους κανόνες της κοινότητας ή της κοινωνίας.
Πολύτιμος χρόνος μαζί – τα παιδιά λατρεύουν να ακούν τις ίδιες ιστορίες ξανά και ξανά. (Εικόνα: iStock)
Χαρίστε ένα εισιτήριο για τη Μαγεμένη Χώρα
Σε αντίθεση με την κατανάλωση ψηφιακών ιστοριών (π.χ. τηλεόραση ή YouTube κ.λπ.), η αφήγηση, δηλαδή η λεκτική αφήγηση ιστοριών, προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύξουν ελεύθερα τη δική τους φαντασία. Η ανάπτυξη της φαντασίας συνδέεται με τη δημιουργικότητα, όπως ακριβώς η πνευματική ευελιξία ωριμάζει με τη φαντασία.
Η φωνή και η έκφραση του αφηγητή μεταμορφώνει τον κόσμο των παιδιών παντού και οποτεδήποτε σε μια χώρα περιπέτειας – μια περιπέτεια που πυροδοτείται από πραγματικές, ζωντανές και ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις. Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες στον χώρο της αφήγησης.
Με λίγη εξάσκηση και εμπιστοσύνη, μπορείτε να μάθετε πολύ καλά πώς να αιχμαλωτίζετε μικρούς και μεγάλους με συναρπαστικές και διασκεδαστικές ιστορίες. Φανταστικές εικόνες δημιουργούνται στο μυαλό των ακροατών. Οι προφορικές ιστορίες έχουν πολύ χώρο να ξεδιπλωθούν. Ένας ενεργός ακροατής αλληλεπιδρά με τον αφηγητή με διάφορες μορφές, όπως η γλώσσα του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου, η υποβολή ερωτήσεων κ.λπ. Άνθρωποι όλων των ηλικιών αγαπούν τις ιστορίες.
Δημιουργία νοήματος
Στα παιδιά αρέσει επίσης να αναλαμβάνουν τα ίδια το ρόλο του αφηγητή. Μερικές φορές δεν μπορούν καν να διακρίνουν το φανταστικό από την πραγματικότητα. Δώστε στην επόμενη γενιά την ευκαιρία να μάθει τη διαφορά διδάσκοντάς της την τέχνη και την πρακτική της αφήγησης.
Ακούγοντας, ακόμη και οι πιο μικροί εσωτερικεύουν τους ρυθμούς και τους ήχους των λέξεων των αφηγητών. Μαθαίνουν παρατηρώντας πώς να συνδυάζουν λέξεις και χειρονομίες για να παρουσιάσουν δυναμικά την ιστορία και να δώσουν ζωή στους χαρακτήρες των ιστοριών και τις περιπέτειές τους.
Εάν θέλετε να διευρύνετε το λεξιλόγιο των παιδιών σας, χρησιμοποιήστε λιγώτερο γνωστές λέξεις όταν αφηγείστε. Τα παιδιά θα μπορούν να συνθέσουν το νόημά τους μέσα από το πλαίσιο της ιστορίας. Στο παρελθόν, έτσι διδασκόταν η ευελιξία της γλώσσας με ουσιαστικό και διαρκή τρόπο.
Επιστημονικά ευρήματα
Τα πανεπιστήμια στο Durham και τη Λισσαβώνα μπόρεσαν να αποδείξουν ότι παραμύθια όπως η «Πεντάμορφη και το Τέρας» είναι ένα γενετικό υλικό χιλίων ετών. Έχουν προϊστορικές ρίζες και επομένως είναι παλαιότερες από τις πρώτες λογοτεχνικές καταγραφές.
Ο ανθρωπολόγος Δρ Jamie Tehrani του Πανεπιστημίου του Durham, λέει σε συνέντευξή του στο BBC: «Ο Τζακ και η φασολιά» έχει τις ρίζες του σε μια ομάδα ιστοριών που ειπώθηκαν πριν από περισσότερα από 5.000 χρόνια.
Σύμφωνα με αυτό, η «Πεντάμορφη και το Τέρας» και ο «Ρουμπελστίλτσκιν» είναι περίπου 4.000 ετών. Αλλά αυτές δεν είναι οι παλαιότερες παραδόσεις. Σύμφωνα με την Tehrani, υπάρχουν επίσης ιστορικά ευρήματα που χρονολογούνται από την Εποχή του Χαλκού.
Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης στην Αυστρία
Ακόμα και σήμερα, οι αφηγητές σε όλο τον κόσμο εμπνέουν μικρούς και μεγάλους. (Εικόνα: iStock)
Ο Folke Tegetthoff προσκλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης στην Αυστρία για πρώτη φορά το 1988. Από τότε, πάνω από 300 καλλιτέχνες από περισσότερες από 60 διαφορετικές χώρες έχουν εμφανιστεί. Η ποικιλλομορφία των παραλλαγών στην αφήγηση μπορεί να βιωθεί και φέτος σε τρεις τοποθεσίες στη Βιέννη, την Κάτω Αυστρία και τη Στυρία.
Ο Folke Tegetthoff λέει: «Το φεστιβάλ μας είχε πάντα να κάνει με την αφήγηση ιστοριών και σε όλα τα χρόνια της αναπαραγωγής, της επέκτασης και συνεπώς της συνεχούς αλλαγής, εξακολουθούμε να επιδιώκουμε αυτόν τον στόχο: να πούμε, να ακούσουμε και να ακουστούμε. Αλλά δεν μιλάς και ακούς μόνο με το στόμα και τα αυτιά σου, αλλά με ολόκληρο το σώμα σου».
Και για καληνύχτα το παραμύθι του Όσκαρ Ουάηλντ “Ο ευτυχισμένος Πρίγκηπας” – όταν ο ήρωας δεν δικαιώνεται πάντα. Όταν το καλό δεν κερδίζει απόλυτα ή ζητά θυσία και πόνο, όπως και στην ζωή.
Ηχογράφηση, του 1977, του παραμυθιού του Όσκαρ Ουάηλντ για την ραδιοφωνική εκπομπή του Νίκου Πιλάβιου “Κάθε Σάββατο και κάτι άλλο”.
2 Comments
Καλημέρα Ιωάννη μου!!
Πολύ χαίρομαι που σου άρεσε το παραμύθι!!
Επειδή το βίντεο κόβεται απότομα τα τελευταία λόγια του Θεού για την τύχη και του Ευτυχισμένου Πρίγκηπα είναι: “…και μέσα στην Χρυσαφένια Πολιτεία Μου ο Ευτυχισμένος Πρίγκηπας πάντα θα με δοξάζει.”
Σου στέλνω κι εγώ την αγάπη μου, καλέ μου Ιωάννη!!
Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η ανάρτηση!
Ο ανέκαθεν “μαγικός” κόσμος των παραμυθιών που μαγνήτιζε αμέτρητες γενεές μικρών παιδιών!
Πέραν της αναλύσεως καί των ριζών τους όμως, τήν “παράσταση κλέβει” καί τό υπέροχο ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΟ ηχητικό του 1977 στό τέλος μέ τόν αλησμόνητο καί υπερταλαντούχο Δ. Χόρν!
(Ακόμη καί τά ανθεκτικότατα “ηρωϊκά” ραδιόφωνα εκείνης της εποχής, όπως αυτό της πρώτης εικόνος του βίντεο!)
Ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ καλή μας Μαριγώ, που μας έφερες πίσω στά μικρά μας χρόνια, εποχές μεγάλης νοσταλγίας, ανείπωτης ομορφιάς, θετικών αναμνήσεων καί χαριτωμένων εικόνων!
Μάς ξαναέκανες μικρά παιδάκια! Τήν αγάπη μας!