info@ethnikoiphylakes.org
Βορειοδυτικά τῆς Καλαμπάκας ὑψώνεται ἕνας πανύψηλος καί πελώριος βράχος, λίαν δυσπρόσιτος, καλούμενος ἐπιτοπίως Ἁγιά (Ἁϊά). Ἡ ὑψηλότερη κορυφή του ἔχει ὑψόμετρο 630 μ.
Ὁ Φώτης Κοτοπούλης γράφει: «Ἡ ψηλότερη κορυφὴ τοῦ βράχου τῆς Ἁγιᾶς ἀπὸ μὲν τὸ κέντρο τῆς Καλαμπάκας φθάνει τὰ ὀκτακόσια καὶ πλέον μέτρα, ἀπὸ δὲ τὰ ριζά του τὰ ἑξακόσια καὶ ἀπὸ τὸ βορεινὸ μέρος πρὸς τὸ Καστράκι καὶ ἀπὸ τὰ ριζά του τὰ τριακόσια μέτρα.
Ὡς γνωστὸ ὁ ναός, ὁ τιμώμενος ἐπ’ ὀνόματι τῶν ἁγίων ἀποστόλων Παύλου καὶ Πέτρου, ἦτο κτισμένος σὲ μιὰ σπηλιὰ ποὺ βρίσκεται στὰ νοτιοδυτικὰ καὶ στὴ βάσι τῆς ψηλότερης κορυφῆς αὐτοῦ, ὅπου ἐκτείνεται ὀροπέδιο, τὸ ὁποῖο καταλαμβάνει χῶρο δέκα μὲ δώδεκα στρέμματα».
Ἐπί τοῦ ὀροπεδίου αὐτοῦ τοῦ βράχου μέσα σέ σπήλαιο ἦταν κτισμένη ἡ ἱερά μονή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, σέ ὑψόμετρο 550 μ.
Ἀπό φωτογραφία πού διαθέτουμε διακρίνουμε ὅτι ὁ σπηλαιώδης ναΐσκος ἦταν προφανῶς στόν β΄ ὄροφο, προϋπάρχοντος κτιρίου, τοῦ ὁποίου οἱ πέτρες εἶναι ἐριμμένες σήμερα κάτω.
Οἱ τοιχογραφίες ἀρχίζουν σέ ὕψος 2 ἤ 2,5 μέτρων καί σώζονται ἑκατέρωθεν τῶν δύο πλευρῶν τῆς σπηλιᾶς. Ὑπάρχουν ἐπίσης ἐπί τοῦ βράχου χαμηλότερα, πελεκημένα σκαλιά γιά τήν ἀνάβαση καί δύο στέρνες.
Ἀπό τίς φωτογραφίες πού μᾶς παρεχώρησε ὁ Ἁγιοτριαδίτης ἱερομόναχος Δομέτιος, ὁ ὁποῖος ἀνέβηκε στήν κάτω Ἁϊά τό ἔτος 2006, φυσικά χωρίς ἀναρριχητικά ἐξαρτήματα, ἔχουμε μία σειρά μέ νωπογραφίες, μέ τήν Παναγία, τόν Ἀρχάγγελο, καί ἅγιες γυναῖκες τῆς ἐκκλησίας μας.
Ὅπως φαίνεται στόν πρώϊμο ἐντόπιο μοναχισμό τῶν Μετεώρων, ὅπως καί στούς ἐνοριακούς ναούς ἱστοροῦνταν στούς τοίχους τῶν καθολικῶν καί ἅγιοι καί ἅγιες γυναῖκες τῆς Ἐκκλησίας μας.
Σύμφωνα μέ τά τεχνοτροπικά στοιχεῖα τῶν προαναφερομένων τοιχογραφιῶν ἡ μονή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων ἦταν ἱδρυμένη πιθανῶς τόν 13ο μέ 14ο αἰώνα.
Στήν ἀναφερθεῖσα πολλές φορές χαλκογραφία τοῦ 1782 ὁ μοναχός Παρθένιος σημειώνει στόν ἐν λόγῳ βράχο «οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι».
Μία πληροφορία γιά τήν μονή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων μᾶς διασώζει, ἐπίσης, ὁ Φώτης Κοτοπούλης γιά τήν περίοδο τῆς γερμανικῆς κατοχῆς. Αὐτός ὁ βράχος πού τόσο δονήθηκε ἀπό τίς ὑμνολογίες τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς καί ἁγιάστηκε ἀπό ἀσκητές, «ἐπέπρωτο ἐπί κατοχῆς, κατά τό ἔτος 1943, νά καταπατηθοῦν τά ἱερά καί ἅγια χώματά του ἀπό τούς Καυκάσιους στρατιῶτες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν φυλάκιο στὸ Ἀδράχτι.
Ἀπερίσκεπτα, ὅμως, (ἴσως) κάποιος Καστρακινός νὰ ὑπέδειξε τὸ ἀνέβασμα, ὅπου ἐκεῖ πάνω ἔστησαν τὴν σημαία μὲ τὸν ἀγκυλωτὸ σταυρό».
Οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι σήμερα εἶναι μετόχι τῆς ἱερᾶς μονῆς Ρουσάνου, μέ τήν ὑπ’ ἀριθ. 19/5.2.1995 πράξη τοῦ σεβασμιωτάτου μητροπολίτη Σταγῶν καί Μετεώρων κ. Σεραφείμ.