Το «28ο καθεστώς» δεν είναι ένας τυχαίος όρος.

Είναι το όνομα ενός νέου κράτους που ιδρύει σήμερα η Ε.Ε. – ένα εικονικό κατασκεύασμα για μεγάλες εταιρείες, οι οποίες λαμβάνουν έτσι ένα νομικό σύστημα πέρα από την εθνική νομοθεσία.

Όταν η Ursula von der Leyen παρουσίασε την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης στις 10 Σεπτεμβρίου, αφορούσε κυρίως τον πόλεμο και τον επανεξοπλισμό. Αλλά είπε επίσης: «Για τις καινοτόμες εταιρείες, προετοιμάζουμε το 28ο καθεστώς». 

Στους περισσότερους ανθρώπους θα έχει διαφύγει αυτή η φράση, αλλά πίσω από το 28ο καθεστώς κρύβεται μια άλλη επίθεση στην κυριαρχία των κρατών μελών – έχει σκοπό να υπονομεύσει την εθνική νομοθεσία για εταιρείες και επιχειρήσεις. Καλύπτονται όλοι οι νομικοί τομείς.

Αντίο εθνικό δίκαιο

Το σχέδιο κερδίζει έγκριση στο παρασκήνιο και επιταχύνεται, χωρίς καμία σημαντική συζήτηση, όπως συνηθίζεται για την Ε.Ε.. Με πρωτοβουλία του Mario Draghi, ο οποίος, όπως και πολλοί άλλοι, ζητά την εναρμόνιση της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε., η Επιτροπή προφανώς έχει μια ιδέα: θέλει να καθιερώσει ένα πλασματικό κράτος μέλος, το «28ο καθεστώς», ως το 28ο κράτος μέλος. Αντί για εθνικούς νόμους, οι εταιρείες θα μπορούσαν στη συνέχεια να στραφούν σε αυτό το «δικαίωμα».

Στόχος είναι η καταπολέμηση του κατακερματισμού σε τομείς όπως το αστικό και εταιρικό δίκαιο, η φορολογία και η αφερεγγυότητα. Οι επικριτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι τα εθνικά δικαιώματα των εργαζομένων, για παράδειγμα, θα μπορούσαν επίσης να θαφτούν.

Αρχικά, θα ισχύει για τις «νεοσύστατες επιχειρήσεις» και τις «καινοτόμες επιχειρήσεις», αλλά ομάδες πίεσης όπως η BusinessEurope και η EuroCommerce πιέζουν ήδη για την επέκτασή της σε όλες τις εταιρείες.

Ιστορικά, βασίζεται σε αποτυχημένες προσπάθειες της Ε.Ε., όπως η Societas Europaea (SE) του 2004, η οποία χρησιμοποιήθηκε κυρίως από γερμανικές εταιρείες για να παρακάμψουν τη συμμετοχή των εργαζομένων. Παρόμοια σχέδια πάντα αποτύγχαναν λόγω των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει την ιδέα: Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων ενέκρινε τις προτάσεις της EU Inc στις 30 Ιουνίου 2025.

Τα συνδικάτα είναι αντίθετα. Κατά τη διαβούλευση, η γερμανική DGB και η Δανική Συνομοσπονδία προειδοποίησαν για την καταστρατήγηση της εργατικής νομοθεσίας. Τον Μάρτιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (EGK) απέρριψε τους κανονισμούς του εργατικού δικαίου προκειμένου να τηρήσει τα εθνικά πρότυπα προστασίας.

Η ΜΚΟ Corporate Europe Observatory κάνει λόγο για μια «καταστροφή κοινωνικού ντάμπινγκ» που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λόμπι. Η Camille Adam, εμπειρογνώμονας της ΕΕ και συγγραφέας ενός νήματος στο “X” που έγινε viral, το αποκαλεί «θάνατο για τους Γάλλους εργαζόμενους». Στην ανάρτησή της σε 25 μέρη, προειδοποιεί: «Ένα εικονικό κράτος χτισμένο για κοινωνικό ντάμπινγκ». Σύμφωνα με τον Adam, τα συνδικάτα και οι αριστεροί λάμπουν δια της απουσίας και της άγνοιάς τους.

Το «28ο καθεστώς» θα ήταν προαιρετικό, αλλά de facto υποχρεωτικό λόγω πλεονεκτημάτων. Αυτό θα καθιστούσε τους εθνικούς νόμους εντελώς παρωχημένους. Οι επικριτές της Ε.Ε. επισημαίνουν επίσης ότι δεν υπάρχει πολιτική ανάγκη για αυτό. Η αγορά της Ε.Ε. είναι ήδη πιο ολοκληρωμένη από την αγορά των ΗΠΑ – αν και υπάρχουν 51 διαφορετικά καθεστώτα εκεί.

Τι κρύβεται λοιπόν πραγματικά πίσω από το 28ο καθεστώς;

Μπορεί κανείς να θυμηθεί τα λόγια του Αυστριακού αντικαγκελαρίου Andreas Babler, πολύ πριν φτάσει στην κορυφή της πολιτικής. Μίλησε για την Ε.Ε. ως ένα «νεοφιλελεύθερο, προστατευτικό κατασκεύασμα».

Τώρα οι εταιρείες και οι επιχειρήσεις χαίρονται που θα μπορούσαν σύντομα να αποκτήσουν το δικό τους «κράτος της Ε.Ε.» – πιθανώς όχι για να προστατεύσουν τα πολιτικά δικαιώματα, αλλά τα δικαιώματα των εταιρειών.

Η Επιτροπή σχεδιάζει να κάνει τα πρώτα βήματα στις αρχές του 2026, αρχικά με διαδικτυακές νεοφυείς επιχειρήσεις, ακολουθούμενες από ευαίσθητους τομείς όπως η εργασία και η φορολογία.

Ως προς το ερώτημα πού παραμένει η κυριαρχία των εθνικών κρατών μελών, αυτό ούτε καν συζητείται.