Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην παγκόσμια ροή πληροφοριών, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά για την αναφορά πολλών μέσων ενημέρωσης παγκοσμίως. Είναι οι «χονδρέμποροι» των ειδήσεων.

Τα πρακτορεία ειδήσεων συλλέγουν πληροφορίες από όλο τον κόσμο και από διάφορες πηγές, τις κοσκινίζουν, τις επαληθεύουν και στη συνέχεια τις διαδίδουν στους πελάτες τους – συνήθως άλλες εταιρείες μέσων ενημέρωσης, όπως εφημερίδες, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς ή διαδικτυακές πύλες.

Αυτή η διαδικασία είναι εξαιρετικά δομημένη και στοχεύει να είναι φαινομενικά γρήγορη, ακριβής και «αντικειμενική».

Έτσι «συλλέγονται» τα μηνύματα

Ακολουθώντας την «επίσημη αφήγηση», τα ακόλουθα είναι τα βασικά βήματα και τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία τα πρακτορεία ειδήσεων κοσκινίζουν και διαδίδουν ρεπορτάζ.

Συλλογή πληροφοριών (συλλογή πληροφοριών):

• Δίκτυο ανταποκριτών: Τα πρακτορεία ειδήσεων διαθέτουν ένα παγκόσμιο δίκτυο δικών τους ανταποκριτών που κάνουν ρεπορτάζ από διαφορετικές περιοχές και χώρες. Αυτή είναι η κύρια πηγή αποκλειστικών και σε βάθος πληροφοριών τους.

• Ελεύθεροι επαγγελματίες (stringers): Επιπλέον, συνεργάζονται με ανεξάρτητους δημοσιογράφους που καλούνται σε συγκεκριμένες εκδηλώσεις εάν χρειαστεί.

• Επίσημες πηγές: Χρησιμοποιούν δελτία τύπου από κυβερνήσεις, αρχές, εταιρείες, οργανισμούς και κόμματα.

• Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ανοιχτές πηγές: Όλο και περισσότερο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλες δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες χρησιμοποιούνται επίσης ως ενδείξεις, αλλά στη συνέχεια πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο.

• Συνεργαζόμενα πρακτορεία: Τα διεθνή πρακτορεία συχνά ανταλλάσσουν αναφορές μεταξύ τους ή τις αναλαμβάνουν από τοπικά συνεργαζόμενα πρακτορεία.

Έτσι «αποκλείονται» τα μηνύματα

Μετά τη συλλογή πληροφοριών, μπαίνει στο παιχνίδι η πραγματική διαδικασία «κοσκινίσματος», η οποία επηρεάζεται έντονα από παράγοντες ειδήσεων και την «αρχή του φύλακα»:

• Ενημερωμένη/ειδησεογραφική αξία: Η ταχύτερη διαθεσιμότητα πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας. Τα πρακτορεία ειδήσεων λειτουργούν υπό τεράστια πίεση χρόνου.

• Συνάφεια/εύρος: Σημαντικές «ερωτήσεις ελέγχου» είναι πόσα άτομα επηρεάζονται από ένα συμβάν. Τι αντίκτυπο έχει στην πολιτική, την οικονομία ή την κοινωνία;

• Εγγύτητα: Η γεωγραφική (γεγονότα στη χώρα ή την περιοχή κάποιου) και η πολιτιστική εγγύτητα (θέματα σχετικά με τη δική του κοινωνία) παίζουν ρόλο.

• Προβολή: Η συμμετοχή γνωστών προσωπικοτήτων, ιδρυμάτων ή τόπων αυξάνει την αξία των ειδήσεων.

• Σύγκρουση/διαμάχη: Οι διαφωνίες, οι κρίσεις, τα σκάνδαλα ή οι διαφορές απόψεων είναι συχνά πιο αξιόλογες από τις αρμονικές εξελίξεις.

• Ζημιά/καταστροφή: Αρνητικά γεγονότα όπως ατυχήματα, εγκλήματα, φυσικές καταστροφές ή ανθρώπινος πόνος έχουν υψηλή αξία ειδήσεων.

• Ασυνήθιστη/αίσθηση: Γεγονότα που αποκλίνουν από τον κανόνα ή προκαλούν έκπληξη.

• Πραγματικότητα/επαληθευσιμότητα: Η ικανότητα γρήγορης και αξιόπιστης επαλήθευσης πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας. Οι οργανισμοί δίνουν μεγάλη σημασία στην ακρίβεια των αναφορών τους.

• Αντικειμενικότητα/ουδετερότητα: Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία προσπαθούν για μια ουδέτερη, βασισμένη σε γεγονότα παρουσίαση, καθώς τα ρεπορτάζ τους χρησιμοποιούνται από μέσα ενημέρωσης με διαφορετικούς πολιτικούς προσανατολισμούς. Παρέχουν την «πρώτη ύλη» για περαιτέρω επεξεργασία.

Έτσι «μοντάρονται συντακτικά» οι ειδήσεις

Τέλος, υπάρχει η συντακτική επιμέλεια και η επαλήθευση των ειδήσεων.

• Γρήγορη επαλήθευση: Οι εισερχόμενες πληροφορίες ελέγχονται αμέσως για αξιοπιστία και συνάφεια.

• Επαλήθευση: Τα γεγονότα ελέγχονται σε σχέση με πολλές πηγές. Σε περίπτωση αβεβαιότητας, η αναφορά θα παρακρατείται ή θα παρέχεται αντίστοιχη ειδοποίηση.

• Διατύπωση: Τα μηνύματα διατυπώνονται συνοπτικά, ξεκάθαρα και αντικειμενικά, συχνά με το λεγόμενο «στυλ μολύβδου» (η πιο σημαντική πληροφορία στην αρχή).

• Λέξεις-κλειδιά: Τα μηνύματα επισημαίνονται με λέξεις-κλειδιά, ώστε οι πελάτες να μπορούν να τα βρίσκουν εύκολα.

• Επεξεργασία: Τα κείμενα ελέγχονται για σφάλματα και βελτιστοποιούνται για γρήγορη περαιτέρω επεξεργασία.

Έτσι «διαδίδονται» οι ειδήσεις

• Ενσύρματη υπηρεσία: Παραδοσιακά, τα μηνύματα αποστέλλονται στους συνδρομητές μέσω ειδικών γραμμών ή ψηφιακών διαδρομών μετάδοσης (τα λεγόμενα «καλώδια»).

• Ψηφιακές πλατφόρμες: Σήμερα, η διανομή γίνεται κυρίως μέσω ψηφιακών πλατφορμών που επιτρέπουν στους πελάτες να ανακτούν ειδήσεις σε πραγματικό χρόνο, να τις φιλτράρουν και να τις ενσωματώνουν στα δικά τους συντακτικά συστήματα.

• Μορφές: Τα πρακτορεία ειδήσεων παρέχουν όχι μόνο κείμενα, αλλά και φωτογραφίες, γραφικά, βίντεο και ηχητικές συνεισφορές.

Γνωστά πρακτορεία ειδήσεων (παραδείγματα)

• Διεθνώς: Associated Press (AP), Reuters, Agence France-Presse (AFP).

• Γερμανία: Γερμανικό Πρακτορείο Τύπου (dpa), Ευαγγελική Υπηρεσία Τύπου (epd), Καθολικό Πρακτορείο Ειδήσεων (KNA), Υπηρεσία Αθλητικών Πληροφοριών (SID).

Τελικά, τα πρακτορεία ειδήσεων είναι αυτά που καθορίζουν –ανάλογα με τη δική τους κοσμοθεωρία και τον ορισμό της αντικειμενικότητας– ποιες πληροφορίες θεωρούνται άξιες δημοσίευσης.

Με αυτόν τον τρόπο, παίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της πραγματικότητας που πραγματικά λαμβάνουμε.

«Το καρτέλ ειδήσεων» – Τα πρακτορεία υπαγορεύουν τι πρέπει να πιστεύουμε για τον κόσμο

Τι θα γινόταν αν σας έλεγα ότι σχεδόν όλα όσα γνωρίζετε για τον κόσμο καθορίζονται από μια χούφτα δυτικών υπηρεσιών;

Ότι η καθημερινή σας εικόνα των παγκόσμιων γεγονότων περνά μέσα από τα φίλτρα μερικών δυτικών ειδησεογραφικών κολοσσών – επιλεγμένων, πλαισιωμένων και σερβιρισμένων, όχι όπως είναι, αλλά όπως θέλουν να σας την πουλήσουν.

Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια «επιθυμητή» άποψη

«Πλαισιωμένο» σε αυτό το πλαίσιο σημαίνει παρουσίαση ενός πράγματος με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτά ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό (θετικό, αρνητικό, ουδέτερο) ή ένα συγκεκριμένο νόημα. Ο τρόπος που παρουσιάζεται εφιστά την προσοχή σε ορισμένες πτυχές και ξεθωριάζει άλλες για να δημιουργήσει μια επιθυμητή άποψη. Επιλέγοντας λέξεις, εικόνες, έμφαση ή πλαίσιο, γίνεται προσπάθεια ελέγχου της γνώμης ή του συναισθήματος του κοινού. 

Στα μέσα ενημέρωσης, αυτό σημαίνει ότι μια πολιτική συζήτηση μπορεί να «πλαισιωθεί» από ένα μέσο που αναδεικνύει συνεχώς μόνο τα επιχειρήματα της μιας πλευράς και αγνοεί ή υποτιμά αυτά της άλλης πλευράς.

Για παράδειγμα, ένας πολιτικός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «μεταρρυθμιστής» ή «αδίστακτος», ανάλογα με το ποιες πτυχές των πολιτικών του πρέπει να τονιστούν.

Συνοπτικά, το «πλαισιωμένο» περιγράφει πώς η παρουσίαση μιας πληροφορίας επηρεάζει την αντίληψη και την ερμηνεία από το κοινό. Είναι μια σημαντική έννοια στην επιστήμη της επικοινωνίας και τη δημοσιογραφία.

Καλώς ήρθατε λοιπόν στην πραγματικότητα ενός κόσμου της πληροφορίας που μας υπόσχεται αντικειμενικότητα κάθε μέρα – και μας κρατά στο λουρί των μέσων ενημέρωσης απαρατήρητους.

Το καρτέλ ειδήσεων

Οι περισσότερες από τις διεθνείς ειδήσεις που καταναλώνουμε στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο ή στις εφημερίδες προέρχονται από τρία μόνο μεγάλα δυτικά πρακτορεία ειδήσεων: το αμερικανικό Associated Press (AP) με έδρα τη Νέα Υόρκη, την Thomson Reuters στη Νέα Υόρκη και το Τορόντο και το γαλλικό Agence France-Presse (AFP) στο Παρίσι.

Για τον οικονομικό κόσμο, υπάρχει ένας άλλος: το Bloomberg από τη Νέα Υόρκη, που ελέγχεται από τον Michael Bloomberg, δισεκατομμυριούχο και πρώην δήμαρχο της πόλης.

Αυτοί οι τρεις οργανισμοί διαθέτουν παγκόσμια δίκτυα ανταποκριτών και είναι de facto κυρίαρχοι σε μεγάλα μέρη του κόσμου, πράγμα που σημαίνει ότι αποφασίζουν όχι μόνο τι μαθαίνουμε για τα παγκόσμια γεγονότα – αλλά και πώς τα βιώνουμε. Η προεπιλογή τους διαμορφώνει την αντίληψή μας για την παγκόσμια πραγματικότητα.

Άλλα πρακτορεία ειδήσεων, από την άλλη πλευρά, δεν παίζουν σχεδόν κανένα ρόλο στη διεθνή ροή πληροφοριών. Το κρατικό ρωσικό TASS, το κινεζικό Xinhua και περίπου 140 άλλα πρακτορεία επιτυγχάνουν μόνο ένα κλάσμα της εμβέλειας των δυτικών κορυφαίων σκύλων.

Αυτό σημαίνει ότι η κυριαρχία της ερμηνείας των παγκόσμιων γεγονότων βρίσκεται στα χέρια λίγων δυτικών παρόχων ειδήσεων – και είναι ακριβώς αυτή η εξουσία που δεν έχει αμφισβητηθεί σχεδόν καθόλου στη δημόσια συζήτηση μέχρι στιγμής.

Το καρτέλ ειδήσεων οδηγεί σε διεθνώς «πανομοιότυπα» ρεπορτάζ

Η εξάρτηση από τα παγκόσμια πρακτορεία ειδήσεων έχει εκτεταμένες συνέπειες. Όπως αναφέρθηκε, οι πιο επιδραστικές από αυτές εδρεύουν όλες στον δυτικό κόσμο, είναι στενά αλληλένδετες και κυριαρχούν στην αγορά σχεδόν μονοπωλιακά.

Από τη Βιέννη μέχρι την Ουάσιγκτον, τα μέσα ενημέρωσης όχι μόνο υιοθετούν το περιεχόμενό τους, αλλά συχνά και τις διατυπώσεις τους – με αποτέλεσμα τα διεθνή γεγονότα να αναφέρονται σχεδόν πανομοιότυπα παγκοσμίως. Απόλυτη συμφωνία – και πάντα από μια δυτική οπτική.

Η εσωτερική εξάρτηση δεν πρέπει να υποτιμάται: Όποιος αναφέρει διαμαρτυρίες κατά του δισεκατομμυριούχου και ιδιοκτήτη Michael Bloomberg στο Bloomberg, για παράδειγμα, πιθανότατα θα επιλέξει τα λόγια του με τη μεγαλύτερη προσοχή ή ακόμη και θα παραμείνει σιωπηλός. Γιατί τελικά το ίδιο ισχύει και εδώ: Εκεί που τρώω ψωμί, εκείνο το τραγούδι τραγουδώ.

Το μονοπώλιο του πρακτορείου ειδήσεων αποφασίζει τι είναι αλήθεια

Τελικά, είναι ένα αδιανόητο μονοπώλιο εξουσίας: τρία δυτικά πρακτορεία ειδήσεων αποφασίζουν μέρα με τη μέρα τι είναι αλήθεια για εμάς.

Κατευθύνουν τον παγκόσμιο λόγο, διαμορφώνουν την άποψή μας για τους πολέμους, τις κρίσεις και τις καταστροφές – και κανείς δεν αμφισβητεί αυτή την κυριαρχία. Εν τω μεταξύ, οι δημοσιογράφοι προτιμούν να γράφουν προσεκτικά για να μην στενοχωρούν τους εργοδότες τους.

Έτσι, στο τέλος, παραμένει μια πικρή συνειδητοποίηση:

Νομίζουμε ότι γνωρίζουμε τον κόσμο.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, γνωρίζουμε μόνο ό,τι μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε αυτοί οι λίγοι πάροχοι ειδήσεων.

Πηγές:

• https://kontrast.at/wie-arbeiten-nachrichtenagenturen/
• https://www.spiegel.de/extra/dpa-ap-und-co-wie-wir-mit-nachrichtenagenturen-arbeiten-a-1162092.html