Η έκθεση, «Ο παιδικός κόσμος της οικογένειας του αυτοκράτορα Νικολάου Β’. Όλγα, Τατιάνα, Μαρία, Αναστασία και Αλεξέι», Μόσχα 2020.

​

Στην ιστορία της Ρωσσίας είναι σχεδόν αδύνατο να βρεθεί μια οικογένεια ηγεμόνα που να είναι τόσο εντυπωσιακή ενσάρκωση όλων των αρετών όσο οι άμεσοι συγγενείς του τελευταίου Τσάρου. Αυτό κατέστη δυνατό επειδή ο Τσάρος προσπάθησε να καλλιεργήσει τις πιο σημαντικές ιδιότητες στα παιδιά του με το παράδειγμά του από τα πρώτα χρόνια.

​

Η έκθεση, η οποία είναι ένα κοινό έργο του Κρατικού Μουσείου Ερμιτάζ, του Κρατικού Ολοκληρωμένου Μουσείου-Αποθεματικού «Kolomenskoye–Izmailovo-Lublino» και του Κρατικού Αρχείου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, προσφέρει στους επισκέπτες πληθώρα πολύτιμων εκθεμάτων – προσωπικά αντικείμενα της οικογένειας του Τσάρου Νικολάου Β’.

Τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στο κοινό: ακόμη και μεγάλες θεματικές εκθέσεις στα Χειμερινά Ανάκτορα της Αγίας Πετρούπολης παρουσίασαν μόνο μερικά από αυτά. Φορέματα των Μεγάλων Δουκισσών και η ολόσωμη στολή του Τσαρέβιτς, καπέλα, εξωτερικά ενδύματα, βεντάλιες, παιδικά παιχνίδια και μποτάκια μωρών αντηχούν στις φωτογραφίες της Όλγας, της Τατιάνας, της Μαρίας, της Αναστασίας και του Αλεξέι ντυμένοι με αυτά τα αντικείμενα, που εκτίθενται δίπλα τους.

​

Χάρη στο έντονο ενδιαφέρον της βασιλικής οικογένειας για τη φωτογραφία, σήμερα έχουμε την ευκαιρία όχι μόνο να δούμε τα επίσημα πορτρέτα τους, αλλά και να παρατηρήσουμε το φωτογραφικό χρονικό της καθημερινότητάς τους. Το παλάτι Alexandrov στο Tsarskoye Selo, το παλάτι Livadia στην Κριμαία και η Φινλανδία (που τότε ανήκε στη Ρωσσία) είναι τα πιο αγαπημένα μέρη του Αγίου Νικολάου Β’ που απεικονίζονται στις φωτογραφίες, που παρουσιάζονται στην έκθεση.

Παρά το γεγονός ότι ο αυτοκράτορας έγινε ένας από τους νεώτερους μονάρχες στη ρωσική ιστορία, έχοντας διαδεχθεί στο θρόνο σε ηλικία είκοσι έξι ετών, αφιέρωσε το χρόνο του όχι σε εκδηλώσεις της υψηλής κοινωνίας αλλά στην εργασία με έγγραφα, σωματική εργασία, αυτοεκπαίδευση και επικοινωνία με απλούς ανθρώπους. Ο αυτοκράτορας έκανε γενναιόδωρες δωρεές για την ανέγερση νέων εκκλησιών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων εκτός Ρωσσίας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του άνοιξαν πάνω από 10.000 νέοι ενοριακοί ναοί στη Ρωσσία και εμφανίστηκαν περίπου 250 νέα μοναστήρια.

​

Τα παιδιά του Αγίου Νικολάου Β’ μεγάλωσαν σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού και αγάπης μεταξύ των γονιών τους και ταυτόχρονα με αυστηρότητα. Ο μονάρχης συνήθιζε να λέει: «Χρειάζομαι φυσιολογικά, υγιή παιδιά από τη Ρωσσία». Με φόντο τα πολυτελή ενδύματα των βασιλικών παιδιών σε άλλες χώρες της εποχής, η καθημερινή ενδυμασία των μελών της βασιλικής οικογένειας ήταν εξαιρετικά ταπεινή, ωστόσο ήταν ραμμένη με πολύ καλό γούστο.

Τα ρούχα και τα παιχνίδια των μεγαλύτερων αδελφών χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τις μικρότερες, οι οποίες έμαθαν πώς να δέχονται από δεύτερο χέρι και να εκτιμούν και να αγαπούν αυτό που είχαν. Υπήρχαν λιτά έπιπλα στα υπνοδωμάτια όπου κοιμόντουσαν σε ζευγάρια. Στις εξωσχολικές ώρες τους οι δούκισσες εξασκούνταν στο κέντημα, ράβοντας σεμιζιέ για τον εαυτό τους και σιδερώνοντας τα σεντόνια τους.

​

«Τα παιδιά δεν θα μπορούν να έχουν όλα όσα θέλουν. Πρέπει να μάθουν να απορρίπτουν τις δικές τους επιθυμίες για χάρη των άλλων ανθρώπων», έλεγε η μητέρα τους.

​

Τα σχολικά ωράρια των Μεγάλων Δούκισσων που εκτίθενται στην έκθεση επιτρέπουν στους επισκέπτες να δουν τα εξαιρετικά φορτωμένα προγράμματά τους: τις εργάσιμες ημέρες το σχολείο τους διαρκούσε όλη την ημέρα μέχρι τις επτά ή οκτώ το βράδυ «με διάλειμμα μιας ώρας», το Σάββατο ήταν μια συντομευμένη σχολική μέρα (μέχρι την ώρα του μεσημεριανού γεύματος), αλλά μετά από αυτό κάθονταν και έκαναν τα μαθήματά τους. Τα βασιλικά παιδιά διδάσκονταν σε ζευγάρια ή μεμονωμένα για να αποφύγουν περισπασμούς κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας και να τα βοηθήσουν να μάθουν καλύτερα τα μαθήματα. Στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς κάθε δάσκαλος έγραφε την έκθεσή του με τα αποτελέσματα της χρονιάς, επισημαίνοντας τις δυνατές και αδύναμες πλευρές του μαθητή και απαριθμώντας το υλικό μελέτης που καλύφθηκε.

​

Οι βασιλικοί γονείς εστίασαν ιδιαίτερη προσοχή στην ενίσχυση του σεβασμού των παιδιών τους για τους δασκάλους και τις νταντάδες. Όπως είναι γνωστό, το επίπεδο της αρχοντιάς μας συνήθως αποκαλύπτεται στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στους απλούς ανθρώπους. Η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα έγραψε στην Όλγα:

​

«Να είσαι ιδιαίτερα ευγενική με όλους τους υπηρέτες και τις νταντάδες. Σε φροντίζουν τόσο καλά. Σκέψου τη Μαρί: πώς κουράζεται και δεν αισθάνεται πολύ καλά. Μην την κάνεις νευρική. Υπάκουσέ την. Να είσαι υπάκουη και να είσαι πάντα ευγενική. Την έκανα νταντά σου και πρέπει πάντα να της φέρεσαι ευγενικά και επίσης στον SI. Είσαι ήδη αρκετά μεγάλη για να καταλάβεις τι εννοώ. Να είσαι καλή και να υπακούς στη μαμά σου. Διάβασε αυτό στην Τατιάνα. Ζητήστε συγγνώμη κάθε φορά που είστε αγενείς ή ανυπάκουες σε οποιονδήποτε. Και τώρα προσπάθησε να είσαι όσο το δυνατόν καλύτερη και θα είμαι ευτυχισμένη».

​

Η οικογένεια του Αγίου Νικολάου Β ́ είναι μια περίπτωση όπου η ρωσική λέξη για την «οικογένεια» [«sem’ya», που σημαίνει «επτά» + «εγώ»] είναι πιστή στην κυριολεκτική της σημασία όχι μόνο με την έννοια ότι αποτελούνταν από δύο γονείς και πέντε παιδιά, αλλά και με όλες τις άλλες έννοιες. Μπορείτε να λάβετε πρόσθετες αποδείξεις για αυτό βλέποντας τις πολυάριθμες πρωτότυπες επιστολές και κάρτες τους στην έκθεση. τα βασιλικά παιδιά τα έγραψαν στους γονείς τους, την αυτοκράτειρα Μαρία Φεοντόροβνα, τους δασκάλους τους και μεταξύ τους. Περιέχουν ευχές για το Πάσχα, τη Γέννηση του Χριστού, την Πρωτοχρονιά, πανταχού παρούσες ερωτήσεις για την υγεία τους και συγκινητικές αφηγήσεις της καθημερινής ζωής. Ο Pierre Gilliard, ο Γάλλος δάσκαλος όλων των βασιλικών παιδιών και ο δάσκαλος του Tsarevich Alexei, έγραψε:

​

«Οι συνθήκες δίδαξαν και τις τέσσερεις να είναι ικανοποιημένες με τον εαυτό τους και τη φυσική τους ζωντάνια από μικρή ηλικία. Πόσο λίγα κορίτσια θα ήταν ικανοποιημένα με αυτόν τον τρόπο ζωής, χωρίς καμμία εξωτερική ψυχαγωγία, χωρίς γογγυσμό! Η μόνη απόλαυση ήταν η γοητεία της στενής οικογενειακής ζωής, η οποία σήμερα αντιμετωπίζεται γενικά με μεγάλη περιφρόνηση».

​

Ο Νικόλαος Αλεξάντροβιτς και η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα προσπάθησαν να μεταδώσουν όλες τις απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή στα παιδιά τους, παρά το γεγονός ότι ήταν βασιλικά παιδιά. Οι γονείς προσπάθησαν να τους εξοικειώσουν με τη ζωή όπως μπορεί να είναι σε οποιεσδήποτε συνθήκες, είτε με χαρά είτε με λύπη. Η Τσαρίνα έλεγε συχνά: «Υπάρχει πολλή θλίψη στον κόσμο εκτός από την ομορφιά». Έτσι προσπάθησε να ασχοληθεί ενεργά με φιλανθρωπικό έργο και έβαλε τα παιδιά της να εμπλακούν σε αυτή τη διαδικασία στο έπακρο. Η ετήσια φιλανθρωπική έκθεση «White Flower», η οποία αναβιώνει επί του παρόντος στη Ρωσσία, ξεκίνησε από την αυτοκράτειρα. Μαζί με τα παιδιά της ετοίμαζε κεντήματα και σχέδια, τα πουλούσε σε πάγκους και δώριζε τα έσοδα σε νοσοκομεία και ορφανοτροφεία.

​

Όχι μόνο οι βασιλικές κόρες φρόντιζαν συγκινητικά τον μικρότερο αδελφό τους Αλεξέι που υπέφερε από κακή υγεία, αλλά επισκέπτονταν τακτικά και φυματικούς ασθενείς. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου τόσο η Τσαρίνα όσο και οι κόρες της ολοκλήρωσαν μαθήματα νοσηλευτικής και υπηρέτησαν ως νοσοκόμες στο νοσοκομείο στο Τσάρσκογιε Σελό, κάνοντας την πιο σκληρή και βρώμικη δουλειά.

Η Alexandra Feodorovna εργάστηκε στο χειρουργείο, βοηθώντας σε δύσκολες επεμβάσεις, διατηρώντας πάντα τον αυτοέλεγχό της. Πάντα παρηγορούσε τους τραυματίες, αλλά έκλαιγε κάθε φορά που έβγαζε στρατιώτες στον πόλεμο. Όταν ο αριθμός των τραυματιών στρατιωτών αυξήθηκε, μετέτρεψε όλα τα ανάκτορα σε νοσοκομεία, οργάνωσε νοσοκομειακά τρένα και αγόρασε φάρμακα, ενώ οι κόρες της εργάζονταν σε επιτροπές βοήθειας για τις οικογένειες των στρατιωτών και των προσφύγων που γύριζαν τη Ρωσσία σε μεγάλους αριθμούς εκείνη την εποχή. Ο Τσαρέβιτς Αλεξέι, όπως και ο πατέρας του, ήταν ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΣ με τον εθνικό ΣΤΡΑΤΟ. Συχνά πήγαινε στο μέτωπο με τον Αυτοκράτορα, εξοικειώνοντας τον εαυτό του με τη σοβαρότητα της ζωής και τα βάσανα του πολέμου.

​

Αν και το βαρύ φορτίο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου έπεσε στην τύχη των βασιλικών παιδιών, την οποία ακολούθησε η σύλληψη και η εξορία της οικογένειας, δεν έχασαν ποτέ το κουράγιο τους. Όλη η οικογένεια δούλευε μαζί σε λαχανόκηπους και έκοβε καυσόξυλα. Και οι σπουδές τους δεν σταμάτησαν ούτε στις πιο δύσκολες στιγμές.

Ο Άγιος Νικόλαος Β’ δίδαξε ιστορία, γεωγραφία και αριθμητική στα παιδιά του. Η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα τους δίδαξε κατήχηση. Η βαρόνη Sophie von Buxhoeveden (αργότερα — Charles Gibbes, ο μελλοντικός Αρχιμανδρίτης Νικόλαος) τους δίδαξε αγγλικά. Η Gilliard δίδασκε γαλλικά. και ο Άγιος Ευγένιος Μπότκιν (οικιακός γιατρός της βασιλικής οικογένειας) δίδαξε ρωσικά.