Η γερμανική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Η μεταποίηση έχει καταρρεύσει, ιδιαίτερα στον κρίσιμο τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, ο οποίος έχει χάσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας από το 2022 και έχει χάσει το ένα τρίτο του όγκου παραγωγής του από το 2018. Τον Αύγουστο σημειώθηκε η μεγαλύτερη πτώση στη βιομηχανική παραγωγή εδώ και περισσότερα από τρία χρόνια, πάνω από τέσσερις φορές την πτώση που περίμεναν οι αναλυτές.

Ο κρίσιμος τομέας των μηχανημάτων έχει μειωθεί κατά 22% από την περίοδο πριν από την Covid, με πτώση 5,6% να αναμένεται μόνο φέτος. Τους τελευταίους μήνες, σημειώθηκαν τεράστιες μειώσεις στους κλάδους της φαρμακευτικής, της ηλεκτρονικής, της ενέργειας, των κατασκευών και της φιλοξενίας.

Ένας βάναυσος συνδυασμός αυξήσεων των τιμών της ενέργειας, αυξημένων κανονισμών, δασμών, ανταγωνισμού από την Κίνα και κυβερνητικής πολιτικής έχουν συντρίψει τη Γερμανία, η οποία στηρίζει την ευρωπαϊκή οικονομία. Οι αλυσίδες εφοδιασμού για τον μεταποιητικό της τομέα εκτείνονται συνήθως σε ολόκληρη την Ε.Ε. και η ελεγχόμενη κατεδάφιση της παραγωγικής της παραγωγής έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.

Η γερμανική λύση σε αυτό είναι το χρέος – πολύ χρέος. Ο γερμανικός δανεισμός προορίζεται εξαιρετικά για ένα δυτικό κράτος από τότε που τέθηκε σε ισχύ η τροπολογία για το «φρένο χρέους» που ψηφίστηκε από το πρώτο υπουργικό συμβούλιο της Μέρκελ το 2016, περιορίζοντας τις ελλειμματικές δαπάνες στο 0,35% του ΑΕΠ. Το 2022, ο τότε καγκελάριος Olaf Scholz  ηγήθηκε με επιτυχία μιας τροποποίησης του κανόνα που επέτρεπε τη δημιουργία ενός αμυντικού ταμείου 100 δισεκατομμυρίων ευρώ απρόσβλητου από το φρένο. Την άνοιξη του τρέχοντος έτους, ο Scholz και ο νέος καγκελάριος Friedrich Merz συμφώνησαν σε μια άλλη τροπολογία για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών άνω του 1% του ΑΕΠ. Παρά τις προκλήσεις από το AfD, το FDP και το Die Linke, η τροπολογία ψηφίστηκε στα τέλη Μαρτίου. Και στις δύο περιπτώσεις, ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν το ρητό σκεπτικό για την ανατροπή των ορίων χρέους της Γερμανίας.

Με τις ελλειμματικές αμυντικές δαπάνες να μην περιορίζονται πλέον από το σύνταγμά της, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε νωρίτερα φέτος ότι σχεδιάζει να διπλασιάσει τα τρέχοντα επίπεδα αμυντικών δαπανών της τα επόμενα πέντε χρόνια. 761 δισεκατομμύρια δολάρια θα δαπανηθούν μέχρι το τέλος του 2029. Περισσότερα από τα μισά – 469 δισεκατομμύρια δολλάρια – αυτού του συνόλου θα χρηματοδοτηθούν μέσω νέου χρέους. Ο καθαρός δανεισμός της γερμανικής κυβέρνησης έχει ήδη υπερδιπλασιαστεί φέτος, αυξάνοντας από 38 δισεκατομμύρια δολλάρια το 2024 σε τουλάχιστον 95 δισεκατομμύρια δολλάρια μέχρι το τέλος του 2025. Στο 5ετές σχέδιο δαπανών περιλαμβάνονται τουλάχιστον 10 δισεκατομμύρια δολλάρια σε άμεση βοήθεια προς την Ουκρανία.

Αν και μπορεί να φαίνεται απερίσκεπτο για τη γερμανική κυβέρνηση να προσπαθήσει να ανανεώσει την Bundeswehr και ταυτόχρονα να χρηματοδοτήσει έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων εν μέσω μιας ιστορικής οικονομικής ύφεσης, υπάρχει μια συγκεκριμένη λογική στο παιχνίδι. Σε αυτό το κομμάτι, θα διερευνήσουμε πώς οι οικονομίες της Ε.Ε. επωφελούνται από τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και πώς χρησιμοποιούν τον πόλεμο για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της αποβιομηχάνισης.

Οι αμυντικές δαπάνες της Ε.Ε. από την έναρξη του πολέμου έχουν αυξηθεί πάνω από 50%, αυξάνοντας κατά σχεδόν 150 δισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως από το 2021-2025. Το μόνο κράτος της Ε.Ε. που δεν έχει δει διψήφια αύξηση στις αμυντικές δαπάνες από το 2021 είναι η Ελλάδα, η οποία μείωσε μέτρια τις δαπάνες της.

Αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν τα 70 δισεκατομμύρια δολλάρια σε στρατιωτική «βοήθεια» προς την Ουκρανία που δόθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μερικά από τα οποία θεωρούνται επένδυση αντί για δαπάνη, επειδή συχνά έρχονται με τη μορφή δανείων.

Η Ουκρανία οφείλει επί του παρόντος χρέος 117 δισεκατομμυρίων δολλαρίων σε εξωτερικούς πιστωτές, με 50 δισεκατομμύρια δολλάρια από αυτό το ποσό να είναι σε θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και το υπόλοιπο σε διεθνείς δανειστές μέσω των οποίων η Ε.Ε. έχει σημαντική έκθεση, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Συνολικά, η Ε.Ε. έχει παράσχει βοήθεια λίγο λιγότερο από 200 δισεκατομμύρια δολλάρια στην Ουκρανία και άλλα 170 δισεκατομμύρια δολλάρια σε βοήθεια σε Ουκρανούς πρόσφυγες που διαμένουν εντός της Ε.Ε..

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος λαμβάνεται σωρευτικά από την αρχή του πολέμου και προβλέπεται να προχωρήσει σύμφωνα με τις προγραμματισμένες αυξήσεις δαπανών και χρέους σε ολόκληρη την Ε.Ε., αποτελεί τη δικαιολογία για μια τεράστια ένεση δανειακών μετρητών στην ευρωπαϊκή οικονομία περίπου στην ίδια κλίμακα με την έκτακτη διάσωση των τραπεζών ύψους 700 δισεκατομμυρίων δολλαρίων κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης των ΗΠΑ το 2008.

Σε αντίθεση με τη διάσωση του 2008, ωστόσο, αυτό το έργο έχει περάσει σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητο – ξεπλένεται μέσω μηνυμάτων γύρω από την «ειρήνη μέσω της δύναμης» ή την «υπεράσπιση της δημοκρατίας», αντί να ληφθεί ως μέτρο έκτακτης ανάγκης για την αποτροπή της οικονομικής ύφεσης.

Αν και αυτοί οι αριθμοί μπορεί να ακούγονται αστρονομικοί, η Ε.Ε. μόλις ξεκινά. Τον Ιούνιο, το ΝΑΤΟ συμφώνησε συλλογικά να επιτύχει τον στόχο του 5% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες που ζήτησε ο Τραμπ. Όλα τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ βρίσκονται σε καλό δρόμο για να επιτύχουν τον αρχικό στόχο του 2% μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, πράγμα που σημαίνει ότι οι δαπάνες θα υπερδιπλασιαστούν έως το 2035. Οι δαπάνες ειδικά για την Ουκρανία θα προσμετρηθούν στον στόχο.

Έξω το παλιό

Πουθενά δεν είναι πιο προφανής η αντικατάσταση της τυπικής οικονομικής δραστηριότητας από τις αμυντικές δαπάνες από ό,τι στη Γερμανία. Καθώς η τιμή της μετοχής αυτοκινητοβιομηχανιών όπως η Porche (-41% από την IPO), η Mercedes (-21%) και η Volkswagen (-51%) έχουν παραμείνει στάσιμες ή έχουν μειωθεί δραματικά από την έναρξη του πολέμου, η γερμανική αμυντική βιομηχανία έχει αυξηθεί.

Η Rheinmetall, ο δεύτερος μεγαλύτερος αμυντικός εργολάβος της Γερμανίας, έχει δει τη μετοχή της να αυξάνεται κατά 2522% σε αξία από το 2020 και η Airbus, η μεγαλύτερη της Γερμανίας, έχει σημειώσει άλμα 224%. Ο δείκτης STOXX, ο οποίος παρακολουθεί τη συνολική αγορά αεροδιαστημικής και άμυνας της Ευρώπης, έχει σημειώσει κέρδη 229% από τον Φεβρουάριο του 2022.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα ενδιαφέρον φαινόμενο – τα γερμανικά εργοστάσια αυτοκινήτων να μετατραπούν σε παραγωγή αμυντικού τομέα.

«Πιστεύουμε λοιπόν ότι είναι πολύ σημαντικό για τη γερμανική βιομηχανία και για εμάς να βρούμε νέες αγορές. Και πού είναι οι νέες αγορές; Λοιπόν, η κυβέρνηση έχει δεσμεύσει πολλή νέα χρηματοδότηση για την άμυνα. Είμαστε αρκετά κοντά σε αυτό που χρειάζεται η αμυντική βιομηχανία, επομένως είναι πολύ προφανές για εμάς να κοιτάξουμε σε αυτήν την αγορά». Marin Buchs, ομάδα JOPP (NPR)

Οι προμηθευτές αυτοκινήτων σε όλη τη Γερμανία απέφυγαν το κλείσιμο μεταβαίνοντας στην παραγωγή στρατιωτικών drones, κινητήρων για τεθωρακισμένα οχήματα και βαρελιών πυροβολικού. Η Rheinmetall, η οποία κατασκευάζει η ίδια εξαρτήματα αυτοκινήτων για την πολιτική αγορά, έχει αρχίσει να μετατρέπει δύο από τα εργοστάσιά της σε αμυντικά προϊόντα και σχεδιάζει να αγοράσει ένα εργοστάσιο της VW που κάποτε απασχολούσε 2.300 άτομα αλλά έκλεισε το 2024.

Το τμήμα αυτοκινήτων της Rheinmetall σημείωσε σταθερή μείωση των εσόδων, ενώ τα αμυντικά της τμήματα σημειώνουν τριψήφιες αυξήσεις λειτουργικών κερδών. Η γερμανική/γαλλική αμυντική ομάδα KNDS ανακοίνωσε ένα παρόμοιο σχέδιο για τον επανεξοπλισμό ενός εργοστασίου της Ανατολικής Γερμανίας που κάποτε κατασκεύαζε ατμομηχανές τρένων για να κατασκευάσει τεθωρακισμένα οχήματα Puma και Leopard 2. Η KNDS σχεδιάζει μια δημόσια εγγραφή, ενώ η Thyssenkrupp ετοιμάζεται να αποσχίσει τη θυγατρική της ναυτικής άμυνας TKMS.

Τα σχέδια των Ευρωπαίων αμυντικών εργολάβων εξαρτώνται παγκοσμίως από εγγυήσεις για ελάχιστες αγορές από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους. Η Rheinmetall ζήτησε σύμβαση για τουλάχιστον 1.000 τεθωρακισμένα οχήματα προκειμένου να προχωρήσει με την πρότασή της για την αγορά του ανενεργού εργοστασίου της VW. Ενώ η κατασκευή της Bundeswehr θα απαιτήσει τεράστιες ποσότητες νέων οχημάτων, δεν υπάρχει καλύτερη δικαιολογία για μεγάλα συμβόλαια από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η σύγκρουση έχει αδειάσει δεκάδες χιλιάδες οχήματα μάχης πεζικού, MRAP, τεθωρακισμένα αυτοκίνητα και άρματα μάχης, και επειδή μεγάλο μέρος αυτού του υλικού προορίζεται να καταστραφεί, θα υπάρχει πάντα ανάγκη για περισσότερα. Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο παραγγελιών της Rheinmetall στην αρχή του έτους ανήλθε στα 65 δισεκατομμύρια δολλάρια – έξι ολόκληρα χρόνια πωλήσεων στα τρέχοντα επίπεδα.

Η επιτυχία της αμυντικής βιομηχανίας εν μέσω της παρακμής της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι αποτέλεσμα μιας απλής ασυμμετρίας. Ενώ οι αυτοκινητοβιομηχανίες ανταγωνίζονται σε μια σχετικά ανοιχτή αγορά, οι αμυντικοί εργολάβοι δεν το κάνουν. Ανησυχίες όπως το κόστος της ενέργειας και της εργασίας δημιουργούν ανυπέρβλητα εμπόδια στην παραγωγή εντός της Ευρώπης, επειδή οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν φθηνότερες επιλογές από κατασκευαστές σε μέρη όπως η Κίνα. Με τις πραγματικές αποδοχές για τον γερμανικό πληθυσμό να εξακολουθούν να είναι κάτω από τα επίπεδα πριν από το 2022, η πρόσβαση σε φθηνά αγαθά στο εξωτερικό είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί μια απότομη πτώση της ποιότητας ζωής.

Η αμυντική βιομηχανία δεν χρειάζεται να παίζει με αυτούς τους κανόνες. Οι συμφωνίες όπλων δεν τηρούν τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου και συχνά διαπραγματεύονται μέσω ενός συνδυασμού πολιτικής πίεσης, δωροδοκίας και κρατικών επιδοτήσεων. Το κόστος των εισροών, όπως και η ενέργεια, είναι σε μεγάλο βαθμό άσχετο και η τιμή αγοράς δεν αποτελεί σημαντική ανησυχία. Πουθενά αυτό δεν ισχύει περισσότερο από ό,τι στην Ουκρανία, όπου οποιαδήποτε έννοια ανταγωνισμού στην ελεύθερη αγορά είναι ανόητη. Για να το κατανοήσουμε αυτό, θα αναλύσουμε πώς λειτουργούν πρακτικά οι συμβάσεις προμηθειών μεταξύ της AFU και του ευρωπαϊκού αμυντικού τομέα.

Επιχορηγήσεις

Υπάρχουν τρεις αλληλεπικαλυπτόμενοι τύποι στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία: επιχορηγήσεις, δάνεια και το «Δανικό Μοντέλο». Η Γερμανία εξέδωσε πακέτο βοήθειας 5 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία με τη μορφή επιχορήγησης τον Μάιο του τρέχοντος έτους, αντλώντας τα χρήματα από τον αμυντικό προϋπολογισμό της. Αυτό το πακέτο ξεκλείδωσε μεγάλα συμβόλαια που ήταν στα σκαριά εδώ και μήνες, συμπεριλαμβανομένου ενός με τη γερμανική εταιρεία Helsing για την προμήθεια χιλιάδων επιθετικών drones HF-1 και HX-2.

Η Helsing, που ιδρύθηκε το 2021, είναι η πιο πολύτιμη startup αμυντικής τεχνολογίας στην Ευρώπη και επί του παρόντος αποτιμάται σε πάνω από 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Η εταιρεία είναι καλά συνδεδεμένη και χρηματοδοτούμενη – ο συνιδρυτής και συν-διευθύνων σύμβουλός της Gundbert Scherf πέρασε δύο χρόνια στο γερμανικό υπουργείο Άμυνας υπό την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen. Έχει ανταγωνιστεί άμεσα τον αμερικανικό αμυντικό εργολάβο Anduril, κερδίζοντας ένα συμβόλαιο για να εργαστεί σε μια ενημέρωση του πακέτου λογισμικού του Eurofighter Typhoon.

Μετά την παράδοση εκατοντάδων drones από το 2022 έως το 2024, η Helsing είχε ήδη ξεκινήσει την παραγωγή του HX-2 πριν διατεθούν τα κονδύλια της γερμανικής κυβέρνησης και υπέγραψε προσωρινή σύμβαση με το ουκρανικό Υπουργείο Άμυνας για την παράδοση έως και 10.000 μονάδων. Το προηγούμενο HF-1, το οποίο η Helsing βρίσκεται στη διαδικασία παράδοσης 4.000 μονάδων, κατασκευάζεται ως το σκόπιμα φθηνό (το πλαίσιο του είναι κόντρα πλακέ) AQ 100 Bayonet από έναν μικροσκοπικό Ουκρανό αμυντικό εργολάβο που ονομάζεται Terminal Autonomy. Στη συνέχεια, το σύστημα μεταφέρεται στο Helsing, το οποίο τροποποιεί το drone με ενημερωμένα ηλεκτρονικά και το λογισμικό στόχευσης του Helsing, που ονομάζεται Altra.

Το HF-1 έχει αποτελέσει αντικείμενο τεράστιας κριτικής από τους Ουκρανούς. Τον Μάρτιο, ο στρατιώτης της AFU και ειδικός στα drones Okeksandr Karpyuk δημοσίευσε μια μακροσκελή διατριβή επιτιθέμενος στο HF-1 για το «χάλια» εκρηκτικό ωφέλιμο φορτίο και το «πρωτόγονο» σύστημα στόχευσης. Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ συμφώνησαν, λέγοντας ότι τα drones του Helsing έχουν περισσότερα προβλήματα από συγκρίσιμα μοντέλλα.

«Μιλάμε για ένα προϊόν που είναι κατασκευασμένο από φθηνά εξαρτήματα και διατίθεται στην αγορά ως τεχνολογία αιχμής, μπορώ να σας διαβεβαιώσω, γιατί το αποσυναρμολόγησα. Ένα τέτοιο προϊόν αξίζει το πολύ 100.000 εθνικά νομίσματα (2.200 ευρώ). Και κοστίζει 16.700 ευρώ, που είναι υπέρογκο.” – Oleksandr Yarmak, Δύναμη Μη Επανδρωμένων Συστημάτων, AFU (Bloomberg)

Το θεμελιώδες επιχειρηματικό μοντέλλο της Helsing με το HF-1 είναι να πάρει ένα εξαιρετικά φθηνό drone ουκρανικής κατασκευής – που κάποτε καταχωρήθηκε από την Terminal Autonomy για 1.800 ευρώ πριν από τις αναβαθμίσεις της Helsing, αν και αυτό έχει πλέον αφαιρεθεί από τον ιστότοπό της – να αναβαθμίσει τα ηλεκτρονικά και το λογισμικό του, να αυξήσει την τιμή έως και 10 φορές και να χρεώσει τη γερμανική κυβέρνηση για αυτό.

Το HX-2 έχει παρόμοιο ρόλο με το ρωσικό Lancet, αλλά πιθανότατα κοστίζει τουλάχιστον το διπλάσιο. Ο ιδρυτής μιας ανταγωνιστικής γερμανικής startup drone που ονομάζεται Quantum Systems, Florian Seibel, κατηγόρησε δημόσια τον Helsing ότι είπε ψέματα για την εμβέλεια και το ωφέλιμο φορτίο του HX-2 και πρόσφερε μια δωρεά 100.000 ευρώ στη φιλανθρωπική οργάνωση της επιλογής του Helsing, εάν μπορούσαν να αποδείξουν δημόσια ότι τους πληρούν. Μια απειλή νομικής δράσης από τον Χέλσινγκ τον ανάγκασε να υπογράψει NDA μια μέρα αργότερα.

Τα αρνητικά σχόλια δεν έχουν ακόμη ορατό αντίκτυπο στην ικανότητα της Helsing να αποκομίσει κέρδη ή να πουλήσει τα προϊόντα της. Ο συνιδρυτής Torsten Reil πρότεινε ότι 100.000 HX-2 θα μπορούσαν να σχηματίσουν ένα «τείχος drone» για την προστασία των ανατολικών συνόρων του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, αποτρέποντας για πάντα μια χερσαία εισβολή. Ηγέτες της ΕΕ όπως η φον ντερ Λάιεν και ο πρωθυπουργός της Λιθουανίας Αντρίους Κουμπίλιους επανέλαβαν δημόσια την ιδέα, εκτιμώντας ότι η κάλυψη της Πολωνίας και της Βαλτικής θα κόστιζε περίπου 1 δισεκατομμύριο δολλάρια (αρκετό για δεκάδες χιλιάδες HX-2). Η επαφή για τον εφοδιασμό της AFU με το HX-2 βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η περίπτωση του Helsing είναι ένας μικρόκοσμος του τρόπου με τον οποίο η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία μπορεί να ευδοκιμήσει, ακόμη και όταν άλλες μορφές κατασκευής γίνονται όλο και πιο μη βιώσιμες. Για τον Helsing, η ζήτηση της αγοράς δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς η Ουκρανία έχει απεριόριστη ανάγκη για πυρομαχικά. Ο ανταγωνισμός δεν αποτελεί πρόβλημα, επειδή οι συμφωνίες γίνονται ως θέμα κυβερνητικής πολιτικής και όχι μέσω της επιλογής των καταναλωτών. Η τιμολόγηση είναι αυθαίρετη, καθώς η κυβέρνηση επιδοτεί όλες τις αγορές.

Οι υψηλές τιμές της ενέργειας και το κόστος εργασίας μπορεί να οδηγήσουν σε ένα ήδη υψηλό περιθώριο κέρδους, αλλά αν είστε τόσο έξυπνοι όσο οι ιδρυτές της Helsing, αφήνετε τους Ουκρανούς να κάνουν την κατασκευή. Είναι αμφίβολο ότι η Helsing θα ήταν σε θέση να φέρει στην αγορά ένα προϊόν που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί σε τιμή ή ικανότητα χωρίς τις ιδιαιτερότητες του αμυντικού τομέα ή σε καιρό ειρήνης.

Η Helsing έχει λιγώτερους από χίλιους υπαλλήλους. Το μοντέλο εκκίνησης αμυντικής τεχνολογίας και ακόμη και οι πολύ μεγαλύτερης κλίμακας μετατοπίσεις από την αυτοκινητοβιομηχανία στην αμυντική κατασκευή από εταιρείες όπως η Rheinmetall δεν έχουν μέχρι στιγμής καταφέρει να αντισταθμίσουν τη μείωση της απασχόλησης σε άλλους μεταποιητικούς τομείς. Ενώ κάθε εβδομάδα φαίνεται να φέρνει νέες ανακοινώσεις για μαζικές απολύσεις δεκάδων χιλιάδων Γερμανών βιομηχανικών εργαζομένων, η αμυντική βιομηχανία έχει κάνει μόνο οριακές αυξήσεις προσλήψεων, προσθέτοντας περίπου 15.000 θέσεις εργασίας από το 2022.

Η Helsing χρησιμοποίησε τα κέρδη της για να προχωρήσει σε ένα ξεφάντωμα αγορών, αγοράζοντας τη γερμανική εταιρεία κατασκευής αεροσκαφών Grob τον Ιούνιο, την αυστραλιανή εταιρεία κατασκευής υποβρύχιων drone Blue Ocean και σχηματίζοντας στρατηγική συνεργασία με την ARX robotics για την κατασκευή μη επανδρωμένων οχημάτων εδάφους.

Δάνεια

Τον Μάρτιο, το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε μια εξαιρετικά μεγάλη συμφωνία 2,1 δισεκατομμυρίων δολλαρίων για την προμήθεια της Ουκρανίας με 5.000 πυραύλους ελαφρού πολλαπλού ρόλου Thales (LMM), γνωστούς και ως Martlets. Η συμφωνία ήταν ένα όφελος για την Thales UK, θυγατρική του Ομίλου Thales, η οποία ανήκει εν μέρει στη γαλλική κυβέρνηση. Η σύμβαση θα τριπλασιάσει τελικά την παραγωγή της εγκατάστασης της Thales στο Μπέλφαστ. Μια παραγγελία αγοράς αυτού του μεγέθους είναι ασυνήθιστη και οι Ουκρανοί δεν θα μπορούσαν ποτέ να την αντέξουν οικονομικά χωρίς βοήθεια.

Τον Ιούλιο του 2024, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ουκρανία υπέγραψαν τη Συνθήκη Υποστήριξης Αμυντικών Εξαγωγών. Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης, οι Ουκρανοί θα μπορούν να αντλήσουν 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση για στρατιωτικό εξοπλισμό από το UK Export Finance (UKEF), έναν οργανισμό εξαγωγικών πιστώσεων υπό την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Η εντολή του UKEF είναι να στηρίξει τη βρετανική οικονομία βοηθώντας τις επιχειρήσεις να κερδίσουν επιχειρήσεις, παρέχοντας ασφάλιση και κυρίως εκδίδοντας δάνεια για εγχώρια παραγόμενα αγαθά.

Το υπουργικό τμήμα έχει αντιμετωπίσει κριτική ως μια μορφή επιδοτούμενης δωροδοκίας και ιστορικά έως και το 50% των δραστηριοτήτων του ήταν για την υποστήριξη συμφωνιών όπλων. Η συμφωνία LMM από μόνη της θα καταναλώσει σχεδόν το σύνολο της Συνθήκης Υποστήριξης Αμυντικών Εξαγωγών, λόγω των γενικών εξόδων αναδοχής, καθιστώντας τη συμφωνία LMM ένα από τα μεγαλύτερα μεμονωμένα διμερή δάνεια για την προμήθεια ενός συγκεκριμένου οπλικού συστήματος από την αρχή του πολέμου. Είναι ένα νέο επίπεδο για το UKEF, το οποίο συνήθως δεν υπογράφει συμφωνίες αξίας ούτε στο μισό.

Το βρετανικό κοινοβούλιο αποφάσισε ότι τα τυπικά πρότυπα κινδύνου του UKEF – τα οποία απαιτούν από αυτό να επιστρέψει ένα μέτριο κέρδος – θα μπορούσαν να παρακαμφθούν κατά τον δανεισμό χρημάτων στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας χρηματοδότησης, οι ουκρανικές ευθύνες εξυπηρέτησης του χρέους θα είναι «σε αδιέξοδο» μέχρι το 2027 και η πλήρης προθεσμία αποπληρωμής δεν θα λήξει μέχρι το 2037.

Πρακτικά, η συμφωνία λειτουργεί ως εξής: Πρώτον, οι Ουκρανοί εξασφαλίζουν το δάνειο των 4,6 δισεκατομμυρίων δολλαρίων από το UKEF, το οποίο υποστηρίζεται από τον Βρετανό φορολογούμενο. Στη συνέχεια, ο βραχίονας προμηθειών του Υπουργείου Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Defense Equipment & Support, δίνει την παραγγελία «για λογαριασμό» των Ουκρανών και τα χρήματα μεταφέρονται από το UKEF στην Thales. Οι Ουκρανοί πληρώνουν τόκους για το δάνειο και λαμβάνουν τους πυραύλους. Η σύμβαση είναι για διάρκεια δεκαεννέα ετών, πράγμα που σημαίνει ότι η Thales δεν έχει καμία ευθύνη να παραδώσει την τελική παρτίδα της παραγγελίας μέχρι το 2044.

Η βρετανική κυβέρνηση ισχυρίστηκε περήφανα ότι η συμφωνία θα δημιουργήσει έως και 200 θέσεις εργασίας στη Βόρεια Ιρλανδία και θα διατηρήσει τις θέσεις εργασίας των εκατοντάδων εργαζομένων που ήδη απασχολούνται στο εργοστάσιο Thales στο Μπέλφαστ. Με υποχρέωση 23 εκατομμυρίων δολαρίων ανά θέση εργασίας που δημιουργείται, η απόδοση της επένδυσης εδώ είναι αμφισβητήσιμη, ειδικά καθώς ο μεταποιητικός τομέας του Ηνωμένου Βασιλείου έχει χάσει 57.000 θέσεις εργασίας από την έναρξη του πολέμου. Για την Thales, με κεφαλαιοποίηση 53 δισεκατομμυρίων δολλαρίων, το όφελος είναι πιο σαφές. Τους μήνες που προηγήθηκαν της συμφωνίας, η τιμή της μετοχής της αυξήθηκε σχεδόν κατά 100%.

Οι ομόλογοι του UKEF σε άλλα κράτη της Ε.Ε. περιλαμβάνουν την ιταλική SACE, τη γαλλική Bpifrance, τη δανική EIFO, τη φινλανδική Finnvera και τη βελγική Credendo. Όλοι έχουν εκδώσει δάνεια στην Ουκρανία.

Το μοντέλλο της Δανίας

Η Δανία, η οποία έχει μικρή δική της αμυντική παραγωγή, έχει πρωτοστατήσει σε μια μοναδική προσέγγιση για τη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας. Αντί να δανείζει χρήματα στην Ουκρανία για την αγορά ευρωπαϊκού υλικού, η Δανία εκδίδει δάνεια και επιχορηγήσεις απευθείας σε ουκρανικές εταιρείες για την παραγωγή εξοπλισμού εντός της Ουκρανίας. Χρησιμοποιώντας αυτό το μοντέλο, η Δανία έχει γίνει ο μεγαλύτερος χορηγός της Ουκρανίας ως ποσοστό του ΑΕΠ και από την πλευρά τους, οι Ουκρανοί δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ευτυχισμένοι.

Τον Ιανουάριο, ο τότε πρωθυπουργός της Ουκρανίας Denys Shmyhal (επί του παρόντος υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας) είπε στη Rada ότι ελπίζει να δει 1 δισεκατομμύριο δολλάρια να συγκεντρώνονται από το Δανικό Μοντέλλο μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Η πρωτοβουλία οδήγησε σε μαζική επέκταση της αμυντικής βιομηχανικής ικανότητας της Ουκρανίας, την οποία οι Ουκρανοί σχεδιάζουν να φτάσουν τα 35 δισεκατομμύρια δολλάρια το 2025. Εάν πετύχουν τον στόχο τους, η Ουκρανία θα αμφισβητήσει το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία ως τον κορυφαίο αμυντικό παραγωγό στην Ευρώπη.

Η Δανία επωφελείται από αυτή τη ρύθμιση με δύο βασικούς τρόπους. Πρώτον, ως καθαρός συνεισφέρων στην Ε.Ε., της έχει επιτραπεί να οργανώνει συλλογικές δαπάνες της Ε.Ε. σύμφωνα με το μοντέλο της Δανίας, αλλά να τις υπολογίζει στον δικό της στόχο δαπανών για τον αμυντικό στόχο του ΝΑΤΟ στο 5% του ΑΕΠ. Εκτός από το ότι επιτρέπει στους Δανούς να αποφύγουν να ξοδέψουν τα δικά τους χρήματα, αυτό τους επιτρέπει να παρακάμψουν μεγάλες επενδύσεις στην εγχώρια στρατιωτική παραγωγή, εξαλείφοντας τον κίνδυνο κατασκευής ενός στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος από την αρχή, όταν αυτό το συγκρότημα μπορεί να καταστεί περιττό εάν τελειώσει ο πόλεμος.

Δεύτερον, οι δανικές εταιρείες έχουν λάβει κίνητρα να δημιουργήσουν κοινές δανο-ουκρανικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία, με την κυβέρνηση να επιδοτεί έως και το 70% του κόστους εκκίνησης. Αυτές οι κοινοπραξίες βασίζονται στη δανική διοίκηση, δημιουργώντας υψηλά αμειβόμενες εταιρικές θέσεις εργασίας, ενώ το βάρος των κατασκευών και της χειρωνακτικής εργασίας αξιοποιούν το χαμηλό κόστος εργασίας στην Ουκρανία. Η εργασία στην Ουκρανία είναι μόλις το 1/10 του κόστους της δανέζικης εργασίας.

Αυτές οι κοινοπραξίες δεν πηγαίνουν μόνο προς μία κατεύθυνση, καθώς ορισμένες ουκρανικές εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να αποδεχτούν μερική δανική ιδιοκτησία με αντάλλαγμα τη δημιουργία γραφείων και γραμμών παραγωγής εντός της Δανίας. Πρόκειται τόσο για επέκταση όσο και για αντιστροφή του δανικού μοντέλλου, καθώς οι ουκρανικές εταιρείες αναλαμβάνουν το χρέος, το οποίο εκδίδεται από την Ε.Ε., και με τη σειρά τους επενδύουν σε υποδομές εντός της Δανίας, αντί να κάνουν παραγγελία αγοράς. Αυτό ελαχιστοποιεί τον δανικό κίνδυνο.

Σύμφωνα με αυτό το εναλλακτικό μοντέλλο, οι ουκρανικές εταιρείες έχουν δημιουργήσει γραμμές παραγωγής για drones και διευκολύνουν την επισκευή ραντάρ αεράμυνας. Η μεγαλύτερη συμφωνία αυτού του είδους μέχρι στιγμής προέρχεται από την Fire Point, την ουκρανική εταιρεία κατασκευής drone που εμπλέκεται επί του παρόντος σε σκάνδαλο διαφθοράς, η οποία σχεδιάζει να κατασκευάσει καύσιμα πυραύλων για πυραύλους στο έδαφος της Δανίας.

Η Δανία δεν είναι η μόνη χώρα που εργάζεται κάτω από αυτό το πλαίσιο. Η Rheinmetall έχει δημιουργήσει εγκαταστάσεις επισκευής για τα τεθωρακισμένα οχήματά της στην Ουκρανία και προσπάθησε να ανοίξει ένα εργοστάσιο βλημάτων πυροβολικού εκεί, αν και αυτή η πρωτοβουλία έχει σημειώσει μικρή πρόοδο από τότε που ανακοινώθηκε το 2024. Οι Saab, KNDS, Colt CZ και FFG έχουν ανακοινώσει παρόμοια έργα. Η τουρκική Baykar ήταν μέχρι στιγμής η μόνη εταιρεία που δημιούργησε ένα μεγάλο εργοστάσιο αμυντικής παραγωγής στο ουκρανικό έδαφος, αλλά η εγκατάσταση των 100 εκατομμυρίων δολλαρίων καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από ένα ρωσικό χτύπημα τον Αύγουστο, προτού μπορέσει να τεθεί σε λειτουργία.

Η σοφία του ανοίγματος ενός μεγάλου αμυντικού εργοστασίου σε μια χώρα που δέχεται συνεχή επίθεση από μια τεράστια σουίτα ρωσικών πυρομαχικών είναι αμφισβητήσιμη, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί τα σχέδια για κάτι τέτοιο αντιμετωπίζουν εκτεταμένες καθυστερήσεις. Αλλά εξακολουθεί να είναι χρήσιμο να αναρωτηθούμε γιατί οι Ευρωπαίοι εργολάβοι άμυνας είναι τόσο ενθουσιώδεις για τη ρίψη χρημάτων στην Ουκρανία.

Η εννοιολογική βάση για όλο το μοντέλο της Δανίας, σύμφωνα με τους Δανούς, είναι η μετατροπή της Ουκρανίας σε «οπλοστάσιο της Ευρώπης». Μετά από μια ουκρανική νίκη ή αδιέξοδο, οι ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες και οι κοινές αμυντικές επιχειρήσεις Ε.Ε.-Ουκρανίας θα μετέφεραν την παραγωγή τους στην Ουκρανία, εκμεταλλευόμενες το χαμηλό κόστος εργασίας και τους αυστηρούς κανονισμούς που επιβλήθηκαν στην ουκρανική κυβέρνηση και οικονομία από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα ως όρους δανείου. Οι όροι αυτοί σχεδιάστηκαν προς όφελος της Ε.Ε..

Σε αυτό το σύμπαν, η Ουκρανία θα γινόταν το κέντρο της ευρωπαϊκής παραγωγής όπλων, και ίσως της κατασκευής γενικότερα. Το υψηλό κόστος εργασίας και οι κοινωνικές παροχές στην ΕΕ περιορίζουν τα περιθώρια κέρδους, ακόμη και στον στρεβλό κόσμο της άμυνας. Η Ουκρανία, με την κυβέρνηση και την οικονομία της υπό τον έλεγχο θεσμών όπως το ΔΝΤ, θα μπορούσε να αναγκαστεί να εισάγει εκατομμύρια μετανάστες εργάτες από χώρες όπως η Ινδία, διατηρώντας το κόστος εργασίας σε χαμηλά επίπεδα, αντισταθμίζοντας παράλληλα τη δημογραφική κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο. Δεξαμενές σκέψης όπως το EasyBusiness έχουν ήδη περιγράψει τον αριθμό των εργαζομένων που χρειάζονται και τη ρυθμιστική διαδικασία για την εισαγωγή τους. Οι ευρωπαϊκοί όμιλοι ετερογενών δραστηριοτήτων και οι πλειοψηφικές κοινοπραξίες ευρωπαϊκής ιδιοκτησίας θα καρπωθούν τα οφέλη.

Βρώμικα κόλπα

Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία είναι μια στρατιωτική-βιομηχανική άγρια δύση. Εταιρείες όπως η Fire Point, η οποία μόλις πριν από λίγα χρόνια ήταν πρακτορείο κάστινγκ για τηλεοπτικές παραγωγές, έχουν εξασφαλίσει δισεκατομμύρια σε αμυντικά συμβόλαια. Η διαδικασία υποβολής προσφορών για κρατικές συμβάσεις – που συνήθως υποστηρίζονται από ευρωπαϊκά μετρητά – είναι αδιαφανής και γεμάτη διαφθορά. Οι ρυθμοί παραγωγής καλύπτονται από μυστικότητα και οι εγκαταστάσεις κατασκευάζονται σε μυστικές τοποθεσίες. 

Δεκάδες μεγάλες ουκρανικές αμυντικές συμβάσεις έχουν ανατεθεί σε εταιρείες που υποβάλλουν τις υψηλότερες προσφορές, υποδηλώνοντας διαφθορά. Οι πληρωμές γίνονται για όπλα που δεν παραδίδονται ποτέ. Οι τεράστιες υπερπληρωμές είναι συχνές. Οι διεθνείς έμποροι όπλων αναλαμβάνουν συμβόλαια δισεκατομμυρίων δολλαρίων που δεν έχουν τη δυνατότητα να εκπληρώσουν.

Αρκετές ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα διαφθοράς που σχετίζονται με την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία. Η Δανία έχει προμηθεύσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στην Fire Point, η οποία τώρα κατηγορείται για παραποίηση των ρυθμών παραγωγής drones και του πολιορκημένου πυραύλου κρουζ FP-1 “Flamingo”. Η εταιρεία έλαβε σχεδόν το 10% του προϋπολογισμού εγχώριων αμυντικών προμηθειών της Ουκρανίας το 2024. Ο υπουργός Άμυνας της Δανίας Troels Lund Poulsen υπερασπίστηκε δημόσια τη συνεργασία.

Παρόμοια σκάνδαλα διαφθοράς έχουν βυθίσει την πολωνική εταιρεία PHU Lechmar – δικαιούχο μιας εξαιρετικά ύποπτης σύμβασης βλημάτων πυροβολικού 553 εκατομμυρίων ευρώ από την Ουκρανική Συνοριοφυλακή – και τον τσεχικό όμιλο STV, ο οποίος μεταπώλησε τουρκικές οβίδες στην Ουκρανία σε μαζικά διογκωμένες τιμές.

Το 2022, ο Ουκρανός έμπορος όπλων Lviv Arsenal συνωμότησε με αξιωματούχους του Ουκρανικού Υπουργείου Άμυνας για να υπεξαιρέσει 40 εκατομμύρια δολλάρια μέσω μιας δόλιας συμφωνίας για βλήματα όλμων. Τα χρήματα της ουκρανικής κυβέρνησης, μια προκαταβολή 97% – το τυπικό ανώτατο όριο για τέτοιες συμφωνίες είναι 50% – μετακινήθηκαν από την Lviv Arsenal μέσω μιας σειράς εταιρειών-κελύφους στη Σλοβακία και την Κροατία πριν εξαφανιστούν. Τα βλήματα όλμων, που σημειώθηκαν σχεδόν 100% πάνω από την τιμή της αγοράς, δεν παραδόθηκαν ποτέ.

Τον Αύγουστο, ένα σχέδιο 11 εκατομμυρίων δολλαρίων στο οποίο συμμετείχαν μέλη του ουκρανικού κοινοβουλίου, αξιωματούχοι της περιφερειακής κυβέρνησης, η Ουκρανική Εθνική Φρουρά και ένας απροσδιόριστος εγχώριος κατασκευαστής drone αποκαλύφθηκε από το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς.

Αυτή η μορφή μικροδιαφθοράς έχει μικρό όφελος για τους ευρωπαϊκούς αμυντικούς ομίλους με κεφαλαιοποίηση αγοράς που πλησιάζει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά ένα περιβάλλον στο οποίο αυτή η διαφθορά είναι ανεκτή είναι ένα περιβάλλον όπου μπορούν να ευδοκιμήσουν πιο διφορούμενες μορφές δωροδοκίας και δωροδοκίας.

Ακόμη και στην αυστηρά ρυθμιζόμενη Ε.Ε., η διαφθορά είναι ανεξέλεγκτη. Εκατομμύρια ευρώ σε δωροδοκίες που καταβλήθηκαν σε αντάλλαγμα για συμφωνίες δισεκατομμυρίων από διακεκριμένους ευρωπαϊκούς αμυντικούς εργολάβους όπως η Airbus, η BAE Systems, η Dassault, η ThyssenKrupp, ακόμη και η Rheinmetall έχουν αποκαλυφθεί τα τελευταία χρόνια. Στην παγκόσμια βιομηχανία όπλων, η διαφθορά είναι ο κανόνας και όχι μια παρέκκλιση.

Καθένας από αυτούς τους αμυντικούς εργολάβους εμπλέκεται άμεσα σε συμφωνίες προμηθειών με την Ουκρανία. Αυτές οι εταιρείες λειτουργούν εδώ και δεκαετίες σε μια εποχή σχετικής ειρήνης στην Ευρώπη και ο πόλεμος παρουσιάζει μια ευκαιρία που δίνεται μια φορά σε μια γενιά. Σχηματίζοντας κοινοπραξίες με ουκρανικές εταιρείες, μπορούν να χτυπήσουν το έδαφος με τις απαραίτητες ουκρανικές διασυνδέσεις για να εξασφαλίσουν ευνοϊκές συμβάσεις από την ουκρανική κυβέρνηση, η οποία λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος στον οποίο ρέουν πρωτοφανή ποσά δημόσιου χρήματος από την Ευρώπη και στη συνέχεια επιστρέφουν ξανά. Ενώ η διαφθορά μπορεί να είναι συνηθισμένη στην ίδια την Ε.Ε., είναι η βασική πραγματικότητα που περιβάλλει ολόκληρο το ουκρανικό σχέδιο. Μακριά από τα άγρυπνα μάτια των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών, το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα της Ε.Ε. έχει την τιμητική του.

Μερίσματα

Χωρίς τη μαζική αύξηση των αμυντικών δαπανών, η γερμανική οικονομία θα είχε σημειώσει καθαρή μείωση του ΑΕΠ από το 2022, αντί για εξαιρετικά μέτρια ανάπτυξη 0,2%. Για την Ε.Ε. στο σύνολό της, οι αμυντικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν έως και το 20% της ανάπτυξης από το 2022. Ενώ η συμβολή στο ΑΕΠ από τον αμυντικό τομέα εξακολουθεί να είναι μικρή, μεγάλο μέρος αυτού είναι το αποτέλεσμα της σκληρής συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ – οι οποίες έθεσαν τον στόχο των αμυντικών δαπανών του 5% του ΑΕΠ – και άλλων κρατών μελών του ΝΑΤΟ. Η Ε.Ε. εξακολουθεί να εισάγει την πλειονότητα των στρατιωτικών προϊόντων της, ωφελώντας σε μεγάλο βαθμό τις ΗΠΑ και τα κράτη εκτός Ε.Ε., όπως η Τουρκία.

Αλλά τα μελλοντικά σχέδια της Ε.Ε. στοχεύουν να το διορθώσουν αυτό. Στην οικονομική πολιτική, η επίδραση των δημόσιων δαπανών μετριέται από το πολλαπλασιαστικό τους αποτέλεσμα – ένας πολλαπλασιαστής ενός σημαίνει ότι για κάθε ευρώ που δαπανάται, ένα ευρώ προστίθεται στο ΑΕΠ.

Ένας πολλαπλασιαστής μικρότερος από ένα σημαίνει ότι για κάθε ευρώ που δαπανάται, παράγεται λιγώτερο από ένα ευρώ στη συνολική παραγωγή. Οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν συνήθως χαμηλότερο πολλαπλασιαστή (κάτω από 1) από άλλους τύπους δαπανών, όπως τα έργα υποδομής. Προκειμένου να επιτευχθεί ο υψηλότερος δυνατός πολλαπλασιαστής, οι αμυντικές δαπάνες δαπανώνται ιδανικά σε Ε&Α υψηλής τεχνολογίας και όχι σε προσωπικό. Οι Ευρωπαίοι δαπανούν σήμερα πολύ περισσότερα για το προσωπικό από ό,τι για την έρευνα και τις προμήθειες.

Η Ουκρανία αποτελεί μια ευκαιρία να αλλάξει αυτό. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που παρέχουν όπλα στην Ουκρανία μπορούν να δημιουργήσουν αποτελεσματικά τη δική τους ζήτηση, ασκώντας πιέσεις στις κυβερνήσεις τους να εκδώσουν νέο χρέος για να χρηματοδοτήσουν συμφωνίες προμηθειών. Μεγάλο μέρος των δαπανών στις αρχικές φάσεις του πολέμου πήγε στην προμήθεια υπαρχόντων συστημάτων, παρά στην έρευνα νέων. Αλλά το μοντέλο της Δανίας οραματίζεται την Ουκρανία ως ένα τεράστιο εργαστήριο για τους Ευρωπαίους αμυντικούς εργολάβους. Καθώς οι κοινοπραξίες Ευρώπης-Ουκρανίας μετατρέπουν τεράστια ποσά χρημάτων Ε&Α σε όπλα, μπορούν να δοκιμαστούν αμέσως στο πεδίο και στη συνέχεια να πωληθούν σε όλο τον κόσμο.

Μετά από αρκετά χρόνια νέων βιομηχανικών έργων, το αρχικό κόστος κατασκευής μπορεί πλέον να εξοφληθεί μέσω τακτικών λειτουργιών. Και οι αμυντικές δαπάνες δεν έχουν φτάσει ακόμη ούτε το ήμισυ του ευρωπαϊκού στόχου. Ο μεγαλύτερος αρνητικός αντίκτυπος στον πολλαπλασιαστή των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών είναι το ποσοστό αυτών των δαπανών που πηγαίνει στις εισαγωγές, επειδή προσθέτουν στο ΑΕΠ του εξαγωγέα και όχι της Ευρώπης. Αλλά το μερίδιο των δαπανών που προορίζονται για εισαγωγές αρχίζει σταθερά να μειώνεται.

Υπάρχουν πολλά ζητήματα με το ευρωπαϊκό σχέδιο. Οι δημόσιες δαπάνες που χρηματοδοτούνται από αυξήσεις φόρων τείνουν να μειώνουν μόνιμα το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα αυτών των δαπανών, ενώ η χρηματοδότηση του χρέους θα αυξήσει προσωρινά έναν πολλαπλασιαστή. Αλλά εάν ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ μιας χώρας γίνει πολύ υψηλός ή η εξυπηρέτηση του χρέους γίνει βάρος, ο πολλαπλασιαστής μπορεί να γίνει αρνητικός. Ιστορικά, οι αμυντικές δαπάνες χρηματοδοτήθηκαν με αυξανόμενο δημόσιο χρέος και αυτό είναι το σχέδιο για την Ευρώπη.

Αυτό το καλοκαίρι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενεργοποίησε μια διάταξη στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που ονομάζεται εθνική ρήτρα διαφυγής που θα επιτρέψει σε 15 κράτη μέλη να υπερβούν το κανονικό όριο της Ε.Ε. για τις ελλειμματικές δαπάνες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ανάγκη για αυξημένες δαπάνες αναφέρθηκαν ως σκεπτικό.

Η ανάληψη υπερβολικού χρέους για τη χρηματοδότηση της άμυνας, και με τη σειρά της για την τόνωση της οικονομίας της Ε.Ε., είναι μια μορφή κλωτσιάς στο δρόμο. Η Ιταλία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ισπανία έχουν ξεπεράσει το 100% του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ, ενώ η Πορτογαλία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακία παρακολουθούνται στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος της Ε.Ε .για τις ελλειμματικές δαπάνες τους. Το ποσοστό του Ηνωμένου Βασιλείου ανέρχεται στο 103% και το ποσοστό της Γερμανίας έχει αυξηθεί κατά 25% μόνο φέτος. Με τη γερμανική οικονομία στάσιμη και το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα των αμυντικών δαπανών πολύ κάτω από το ένα, οι Ευρωπαίοι σκάβουν τους εαυτούς τους σε μια μακροπρόθεσμη τρύπα.

Τα κέρδη στον αμυντικό τομέα ήταν σημαντικά. Η στάθμιση του κλάδου ως ποσοστό της συνολικής ευρωπαϊκής αγοράς έχει τριπλασιαστεί από το 2022, ξεπερνώντας την αγορά στο σύνολό της κατά έξι φορές. Αλλά ο μέσος Ευρωπαίος δεν έχει δει τα οφέλη. Η άμυνα απασχολεί περίπου μισό εκατομμύριο άτομα εντός της Ε.Ε., αλλά τα κέρδη στην απασχόληση ήταν μέτρια, προσθέτοντας περίπου 50.000 θέσεις εργασίας. Εν τω μεταξύ, η παραδοσιακή μεταποίηση μαστίζεται από απώλειες άνω του ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας στη μεταποίηση τα τελευταία πέντε χρόνια. Μόνο η Γερμανία έχει χάσει 600.000 θέσεις εργασίας στον τομέα της μεταποίησης από το 2022.

Στην καλύτερη περίπτωση, η ευρωπαϊκή στρατηγική αμυντικών δαπανών φαίνεται να προσφέρει έναν τρόπο διατήρησης της στασιμότητας, αντί να επιτύχει ανάπτυξη. Αλλά εκτός από τις οικονομικές ανησυχίες, λειτουργεί ως μια έξυπνη πολιτική λύση.

Αντί να αντιμετωπίσουν τα οικονομικά προβλήματα της Ε.Ε. κατά μέτωπο, οι κυβερνήσεις της Ένωσης μπόρεσαν να ξεπλύνουν ένα τεράστιο σχέδιο οικονομικής τόνωσης ως λύση σε μια βίαιη εξωτερική απειλή. Μια θαρραλέα πρόσοψη έχει στηθεί για να καλύψει την κλινική – και πιθανώς ανεύθυνη – δημοσιονομική πολιτική. Η επίκληση της ηθικής, της ιδεολογίας και του φόβου ήταν ευρέως επιτυχής και οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί έχουν ως επί το πλείστον αποδεχτεί τα μηνύματα.

Εξαιτίας αυτού, είναι πολύ απίθανο η Ε.Ε. να ανεχθεί μια πρόωρη ολοκλήρωση του πολέμου στην Ουκρανία. Θα χάσουν τη δικαιολογία για τις δαπάνες τους, τα προσοδοφόρα συμβόλαια για τους αμυντικούς τους τομείς, τα δεκάδες δισεκατομμύρια σε δάνεια που η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει και τις τεράστιες επενδύσεις που έχουν κάνει σε στρατιωτικές-βιομηχανικές υποδομές.

Το όνειρό τους για ένα εξορυκτικό έργο γενεών με τη μορφή μιας υπερχρεωμένης, κατάκοιτης Ουκρανίας, ένα μέρος εκτός της Ε.Ε., αλλά με κάθε εμπορική και οικονομική συμφωνία που γράφεται αποκλειστικά για να την ωφελήσει, κινδυνεύει να καταστραφεί από έναν σταθερά προελαύνοντα ρωσικό στρατό.

Ο,τιδήποτε λιγώτερο από μια μόνιμη πολεμική βάση θα μπορούσε ενδεχομένως να σημάνει καταστροφή. Εάν η Ουκρανία ή το σχέδιο δαπανών του ΝΑΤΟ καταρρεύσει, αναμένετε μεγάλη αναταραχή σε ολόκληρη την ήπειρο.