16 Οκτ
0

Βιοηθική ζόμπι

Ένα πρόσφατο άρθρο στο MIT Technology Review φέρει τον περίεργο τίτλο, «Τα ηθικά «εφεδρικά» ανθρώπινα σώματα θα μπορούσαν να φέρουν επανάσταση στην ιατρική».

Τρεις βιολόγοι και ηθικολόγοι του Στάνφορντ υποστηρίζουν τη χρήση των λεγόμενων σωματοειδών στην επιστήμη και την ιατρική. Αυτός ο ατυχής όρος αναφέρεται σε υποθετικά τροποποιημένα ανθρώπινα σώματα που δημιουργήθηκαν από βλαστοκύτταρα – σώματα που έχουν τροποποιηθεί γενετικά έτσι ώστε να μην έχουν εγκέφαλο και έτσι, πιθανώς, να είναι χωρίς συνείδηση.
 
Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι δεν έχουμε ακόμη την τεχνική ικανότητα να δημιουργήσουμε τέτοια όντα, αλλά οι πρόσφατες εξελίξεις στα βλαστοκύτταρα, την επεξεργασία γονιδίων και τις τεχνητές μήτρες «παρέχουν ένα μονοπάτι για την παραγωγή ζωντανών ανθρώπινων σωμάτων χωρίς τα νευρικά συστατικά που μας επιτρέπουν να σκεφτόμαστε, να έχουμε επίγνωση ή να αισθανόμαστε πόνο».

Αυστηρά μιλώντας, οι τεχνητές μήτρες δεν είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη σωματοειδών. Ένα τέτοιο επαναπρογραμματισμένο έμβρυο θα μπορούσε θεωρητικά να δημιουργηθεί σε εργαστήριο και να εμφυτευτεί στη μήτρα μιας γυναίκας, όπως γίνεται με την εξωσωματική γονιμοποίηση. Αλλά η ιδέα ότι μια οντότητα που θεωρείται υπάνθρωπος θα πρέπει να γεννηθεί από μια ανθρώπινη μητέρα φαίνεται πολύ φρικιαστική ακόμη και για αυτούς τους βιοηθικούς πρωτοπόρους για να τη σκεφτούν.

Οι συγγραφείς παραδέχονται ότι πολλοί θα βρουν την προοπτική των σωματοειδών ενοχλητική, αλλά υποστηρίζουν ότι μια «δυνητικά απεριόριστη πηγή» «εφεδρικών» ανθρώπινων σωμάτων θα είναι εξαιρετικά χρήσιμη και θα πρέπει να επιδιωχθεί. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να συλλέξουμε τα όργανα αυτών των πιθανώς μη αισθανόμενων ανθρώπων και να διεξάγουμε πειράματα σε αυτά προκειμένου να δοκιμάσουμε φάρμακα και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις.

Οι συγγραφείς προτείνουν ακόμη ότι θα ήταν πιο ηθικό να γίνονται δοκιμές φαρμάκων σε ανθρώπους που δεν μπορούν να αισθανθούν πόνο, επειδή δεν έχουν νευρικό σύστημα, παρά σε ζώα που μπορούν να αισθανθούν πόνο. Υπάρχουν και άλλα πιθανά οφέλη για τα ζωικά είδη, λένε, καθώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε ζωικά σωματοειδή (!!!!!!!!!!!!!) για να αποφύγουμε την πρόκληση πόνου και ταλαιπωρίας στις αγελάδες και τους χοίρους που σφάζουμε για τροφή.

Τα ανθρώπινα σωματοειδή δεν ανήκουν εξ ολοκλήρου στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Οι επιστήμονες παρήγαγαν πρόσφατα «εμβρυοειδή» ή «συνθετικά έμβρυα» από επαναπρογραμματισμένα βλαστοκύτταρα, χωρίς τη χρήση σπέρματος και ωαρίων.
 
Τα εμβρυοειδή είναι ζωντανές οντότητες που φαίνεται να αναπτύσσονται όπως τα ανθρώπινα έμβρυα, αλλά που πιθανώς δεν έχουν την ικανότητα για πλήρη ανθρώπινη ανάπτυξη. (Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι το κάνουν, καθώς συνήθως καταστρέφονται μετά από δεκατέσσερις ημέρες, πριν αρχίσουν να αναπτύσσονται η καρδιά και ο εγκέφαλος.)
 
Ακριβώς όπως οι υποστηρικτές των εμβρυοειδών υποστηρίζουν ότι η καινοτομία τους μας επιτρέπει να αποφύγουμε τα ηθικά προβλήματα που σχετίζονται με την έρευνα που καταστρέφει τα έμβρυα, έτσι και οι υποστηρικτές των σωματοειδών προτείνουν να μας παρέχουν «ηθικά «εφεδρικά» ανθρώπινα σώματα».

Ο χριστιανός ηθικολόγος Oliver O’Donovan περιέγραψε «μια θέση πολύ οικεία στην τεχνολογική κοινωνία, αυτή του να έχουμε επιτύχει κάτι που δεν ξέρουμε πώς να περιγράψουμε υπεύθυνα». Στην περίπτωση των σωματοειδών, υποστηρίζω, οι συνήγοροι δεν ξέρουν καθόλου πώς να τα περιγράψουν. Μπορεί κανείς να τους ακούσει να σκοντάφτουν στα λόγια τους και να ψαχουλεύουν με περιγραφές.

Τα σωματοειδή είναι ανθρώπινα σώματα. Ή μάλλον, σώματα που μοιάζουν με ανθρώπους. Αλλά όχι άνθρωποι με καμμία ηθικά σχετική έννοια – τους λείπει ο εγκέφαλος(!!!!!!!!!). Αλλά αρκετά ανθρώπινοι ώστε να μπορούμε να συλλέξουμε τα όργανά τους για μεταμόσχευση και να διεξάγουμε πειράματα σε αυτά για να δούμε πώς θα αντιδρούσαν οι «πραγματικοί» άνθρωποι στα φάρμακα. Πράγματι, ενδιαφέρουν τους επιστήμονες ακριβώς επειδή είναι τόσο, καλά, τόσο πολύ άνθρωποι. Αλλά όχι πραγματικά. Ως επί το πλείστον.

Λοιπόν, τι είναι τα ανθρώπινα σωματοειδή; Πολύ πριν οι ηθικολόγοι αρχίσουν να σκέφτονται ζωντανά —ή τουλάχιστον, απέθαντα— ανθρώπινα πλάσματα που στερούνται κάθε εγκεφαλικής λειτουργίας, τέτοιες οντότητες εξερευνήθηκαν σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας και τρόμου. Το ακριβές όνομα για ένα τέτοιο πλάσμα είναι ζόμπι.
 
Η έννοια έχει ρίζες στη λαογραφία της Αϊτής, όπου ο όρος είναι zonbi, αναφερόμενος σε ένα άτομο που έχει αναστηθεί από τους νεκρούς με μαγικά μέσα για να χρησιμεύσει ως ανόητος σκλάβος. Το πρόβλημα με τη δημιουργία ζόμπι, σύμφωνα με τις ιστορίες μας, είναι ότι πάντα επιστρέφουν για να μας δαγκώσουν. Η δημιουργία τους μειώνει την ανθρωπιά μας.
 
Δεν είναι τα ζόμπι ακριβώς αυτό που θέλουν να δημιουργήσουν οι υποστηρικτές των σωματοειδών – ένας ανόητος σκλάβος, βιολογικά και φυσιολογικά ανθρώπινος με όλους τους σχετικούς τρόπους, που μπορεί ωστόσο να πειραματιστεί, να θεριστεί και να σκοτωθεί ατιμώρητα;
 
Πράγματι, σύμφωνα με τον τρέχοντα ορισμό του εγκεφαλικού θανάτου, μια τέτοια οντότητα δεν μπορεί στην πραγματικότητα να σκοτωθεί επειδή είναι ήδη νεκρή. Και σε αυτό μοιάζει με ζόμπι. Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί μια ταινία τρόμου B-movie με τίτλο Revenge of the Bodyoids. ” (Η εκδίκηση των σωματοειδών)

Η έννοια του εγκεφαλικού θανάτου – που ορίζεται ως πλήρης παύση κάθε εγκεφαλικής λειτουργίας – αναμφισβήτητα άνοιξε το δρόμο για τους υποστηρικτές της δημιουργίας και εκμετάλλευσης σωματοειδών.

Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες του άρθρου, «Πρόσφατα αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε για πειράματα τα “κινούμενα πτώματα” ανθρώπων που έχουν κηρυχθεί νομικά νεκροί, που έχουν χάσει κάθε εγκεφαλική λειτουργία, αλλά των οποίων τα άλλα όργανα συνεχίζουν να λειτουργούν με μηχανική βοήθεια».

Τι πρέπει να συμπεράνουμε για τον όρο «κινούμενο πτώμα», το οποίο φαίνεται να εκφράζει μια προφανή αντίφαση;

Οι υποστηρικτές του κριτηρίου του εγκεφαλικού θανάτου υποστηρίζουν ότι ο θάνατος είναι η αποσύνθεση του ενοποιημένου οργανισμού και ο εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της ενότητας του οργανισμού.

Οι φιλελεύθεροι βιοηθικολόγοι υποστηρίζουν επίσης ότι, χωρίς συνείδηση, αν και μπορεί να υπάρχει ένα ζωντανό ανθρώπινο ον, δεν υπάρχει ηθικά ή νομικά σχετική «προσωπικότητα». Αλλά αυτά τα επιχειρήματα δεν αντέχουν τον έλεγχο. Ο εγκέφαλος ρυθμίζει τη συντονισμένη δραστηριότητα των άλλων οργάνων. Δεν δημιουργεί αυτή τη συντονισμένη δραστηριότητα. Αυτό επιτυγχάνεται με την οργανική τυπική ενότητα του σώματος στο σύνολό του – την οποία η σύγχρονη επιστήμη, με την αναγωγική ανάλυση του σώματος σε συστατικά μέρη, αποτυγχάνει να διακρίνει.

Αν και ένας εγκεφαλικά νεκρός ασθενής δεν έχει λειτουργική ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου, ο ασθενής συνεχίζει, με τη βοήθεια μηχανών, να αναπνέει και να κυκλοφορεί αίμα. Τα όργανα συνεχίζουν να λειτουργούν και παραμένουν φρέσκα για μεταμόσχευση. Το σώμα ενός εγκεφαλικά νεκρού ατόμου σε αναπνευστήρα διατηρεί ομοιόσταση και συντονισμένη ενότητα λειτουργιών: Τα νεφρά παράγουν ούρα. το συκώτι κάνει χολή. Το ανοσοποιητικό σύστημα καταπολεμά τις λοιμώξεις. Οι πληγές επουλώνονται. Τα μαλλιά και τα νύχια μεγαλώνουν. Τα ενδοκρινικά όργανα εκκρίνουν ορμόνες. Τα σπασμένα οστά επουλώνονται και το σπασμένο δέρμα επισκευάζεται. Τα παιδιά μεγαλώνουν αναλογικά καθώς μεγαλώνουν. Οι έγκυες μητέρες μπορούν ακόμη και να κυοφορήσουν μωρά μετά από εγκεφαλικό θάνατο, μερικές φορές για μήνες. Σκεφτείτε τις αντιφάσεις και τους προφανείς παραλογισμούς σε αυτόν τον τίτλο: «Εγκεφαλικά νεκρή γυναίκα από τη Βιρτζίνια πεθαίνει μετά τη γέννα».
 
Κατά τα φαινόμενα, ένας ασθενής σε αυτή την κατάσταση δεν είναι, στην πραγματικότητα, νεκρός. Ορισμένοι ιατροί ηθικολόγοι έχουν επομένως -πολύ λογικά- αμφισβητήσει την εγκυρότητα του «εγκεφαλικού θανάτου» ως κριτήριο θανάτου.
 
Το κριτήριο του εγκεφαλικού θανάτου αναπτύχθηκε από μια επιτροπή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ το 1968 για να ελευθερώσει κρεββάτια ΜΕΘ και να προωθήσει τη μεταμόσχευση οργάνων – με τον ίδιο τον θάνατο να αποτελεί το θεμέλιο της επιχείρησης μεταμόσχευσης οργάνων. Γιατί η μεταμόσχευση οργάνων βασίζεται σε ένα παράδοξο, ίσως μια απόλυτη αντίφαση: ένας «νεκρός» δότης του οποίου το σώμα, με τα πολύτιμα όργανά του, είναι ακόμα ζωντανό.

Αφού ένα άτομο κηρυχθεί εγκεφαλικά νεκρό, εάν η οικογένεια αρνηθεί τη μεταμόσχευση ή εάν τα όργανα κριθούν ακατάλληλα για μεταμόσχευση, προκύπτουν οι ακόλουθες καταστάσεις. Μόλις απενεργοποιηθεί ο αναπνευστήρας, η καρδιά του ασθενούς μπορεί να συνεχίσει να χτυπά για αρκετά λεπτά ή ακόμα και μερικές ώρες (ειδικά εάν ο ασθενής είναι νεογέννητο). Σίγουρα δεν θα στέλναμε μια τέτοια «νεκρή» ασθενή στο νεκροτομείο, δεν θα την αποτεφρώναμε ή δεν θα την θάβαμε ενώ η καρδιά χτυπά ακόμα. Πρέπει τότε να δώσουμε ένα φάρμακο, όπως το χλωριούχο κάλιο, για να σταματήσουμε την καρδιά του υποτιθέμενου ήδη νεκρού ασθενούς; Σε ορισμένες περιπτώσεις, περιμένουμε μια ή δύο μέρες για να κλείσουμε τα μηχανήματα ενός ασθενούς που έχει κηρυχθεί εγκεφαλικά νεκρός, για να επιτρέψουμε στην οικογένεια να ταξιδέψει και να είναι δίπλα στο κρεββάτι όταν διακοπεί ο αναπνευστήρας και, τελικά, σταματήσει η καρδιά. Θα γίνει μάρτυρας η οικογένεια του θανάτου του ασθενούς ή απλώς της παύσης των προσπαθειών για την εμψύχωση ενός ήδη νεκρού πτώματος; Εάν το δεύτερο, γιατί τα μέλη της οικογένειας να θέλουν να είναι παρόντα σε αυτό;

Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις παραξενιές και τους παραλογισμούς, που πηγάζουν από τη νομική φαντασία ότι ο εγκεφαλικός θάνατος είναι ο θάνατος του ατόμου, η «ολική εγκεφαλική ανεπάρκεια» είναι πιο ακριβής όρος από τον «εγκεφαλικό θάνατο». Υποδηλώνει μη αναστρέψιμο κώμα, όχι νεκρό σώμα. Ίσως ένα τέτοιο άτομο να είναι «καλύτερα νεκρό», όπως πολλοί άνθρωποι υποθέτουν. Σίγουρα, είναι ηθικά δικαιολογημένο σε μια τέτοια κατάσταση, όπου η ουσιαστική αποκατάσταση της ανθρώπινης λειτουργίας είναι αδύνατη, να διακοπούν μέτρα παράτασης της ζωής, όπως αναπνευστήρες ή αντιβιοτικά. Ακόμα κι έτσι, ένα τέτοιο άτομο δεν είναι ακόμη νεκρό.

Πράγματι, οι υποστηρικτές των σωματοειδών, τα οποία ομοίως θα στερούνταν κάθε εγκεφαλικής λειτουργίας, δεν υποστηρίζουν ότι ένα σωματοειδές είναι νεκρό – απλώς ότι δεν είναι άνθρωπος. Τα σωματοειδή παρουσιάζουν ενδιαφέρον ακριβώς επειδή είναι ζωντανά και ανθρώπινα από όλες τις επιστημονικά σχετικές απόψεις.

Προς τιμήν τους, οι συγγραφείς του Στάνφορντ αναφέρουν τον ακόλουθο κίνδυνο: «Ίσως το βαθύτερο [ηθικό] ζήτημα είναι ότι τα σωματοειδή μπορεί να μειώσουν την ανθρώπινη κατάσταση πραγματικών ανθρώπων που στερούνται συνείδησης ή αίσθησης» – όπως εκείνοι που βρίσκονται σε κώμα ή τα μωρά που γεννιούνται χωρίς εγκεφαλικό φλοιό (μια σοβαρά αναπηρική κατάσταση γνωστή ως ανεγκεφαλία).

Ωστόσο, οι συγγραφείς συνεχίζουν να απορρίπτουν αυτήν την ανησυχία. Υποστηρίζουν ότι, όπως τα bodyoids, μία αρκετά ρεαλιστική κούκλα θα έμοιαζε πολύ με εμάς. Αυτό δεν την κάνει ανθρώπινη. Αλλά κανείς δεν προτείνει επιστημονικά πειράματα σε μία κούκλα, και για καλό λόγο. Όσο ρεαλιστικές κι αν φαίνονται, δεν είναι άνθρωποι, και έτσι, σε αντίθεση με ένα σωματοειδές, δεν έχουν καμμία αξία για την επιστήμη και την ιατρική.

Η αξία ενός σωματοειδούς (bodyoid) για την επιστήμη και την ιατρική έγκειται ακριβώς σε αυτό που θα ήταν, το οποίο δεν είναι ζόμπι, ούτε νεκρός, ούτε κούκλα που μιμείται την ανθρώπινη μορφή. Θα ήταν ένα άτομο με βαθιά αναπηρία, σχεδιασμένο και δημιουργημένο για να είναι βαθιά ανάπηρο – ένα ευάλωτο ανθρώπινο ον τόσο εντελώς ανυπεράσπιστο και χωρίς φωνή που θα μπορούσαν να το εκμεταλλευτούν ατιμώρητα.

Αν ισχύει αυτό, θα εγκρίναμε αυτό το μακάβριο σχέδιο μόνο αν εμείς οι ίδιοι είχαμε γίνει, ας πούμε, ηθικά ζόμπι.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.

Leave the field below empty!